الگوپردازی سیاست عدالت اجتماعی در ایرانِ پس از انقلاب اسلامی؛ پاسخی به ناسازنمایی دو روایت هستی‌شناختی و هنجاری

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

در اندیشه‌ورزی دیرپای فلسفی و اجتماعی، آرمان عدالت‌خواهی همواره جایگاهی برجسته داشته است، (تاریخچه) اما این آرمان در هر دو روایت هستی‌شناختی و هنجاری با ناسازنمایی روبه‌رو است؛ (مسئله) گرهی که روشمند به چالش کشیده نشده است. (پیشینه) پرسش اصلی مقاله این است که انقلاب اسلامی به آرمان عدالت‌خواهی در دو روایت هستی‌شناختی و هنجاری چه پاسخی می‌دهد؟ (سؤال) الگوپردازی آرمان عدالت اجتماعی در انقلاب اسلامی ایران در دو روایت هستی‌شناختی و هنجاری، به ‌طور همزمان بر دو وجه شکوفایی فردی و هم‌نوایی جماعتی دلالت دارد. (فرضیه) این نوشتار همراه با واکاوی ناسازنمایی این دو روایت، درصدد ارائه الگویی از عدالت اجتماعی است که با سخنان بنیانگذار انقلاب اسلامی و قانون اساسی جمهوری اسلامی تناسب داشته باشد. (هدف) مقاله، به ترتیب از دو روش تاریخی و هرمنوتیک متن‌محور، در بررسی شکل‌گیری جماعت‌ها و نهادسازی‌های مردمی آغازین در دوره پس از انقلاب اسلامی و تأمل در سیاست‌های کلی برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی بهره می‌جوید. (روش) دلالت آرمان عدالت اجتماعی انقلاب اسلامی ایران در دو روایت هستی‌شناختی و هنجاری، به‌ طور همزمان بر دو وجه هم‌نوایی جماعتی و شکوفایی فردی و هم‌نشینی و سازگاری این مفهوم با عدالت توزیعی در معنای فرصت‌های برابر، کاهش فاصله طبقاتی و رفع نیازهای اساسی محرومان جامعه، از نتایج مقاله است. (یافته)

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Modelling the Policy of Social Justice in post-Islamic Revolutionary Iran; An Answer to the Paradox of Two Ontological and Normative Narratives

نویسنده [English]

  • Mahdi Baratalipour
Associate Professor of Department of Law and Political Science, Kharazmi University of Tehran
چکیده [English]

In the long-standing philosophical and social thinking, justice-seeking ideal has always had a prominent place, (History) but this ideal in both ontological and normative narratives is faced with paradox; (Problem) a problem which has not been systematically challenged yet. (History) The main question of the present article is: what is the answer of the Islaic Revolution to justice-seeking ideal in two ontological and normative narrations? (Question) Modelling the ideal of social justice in the Islamic Revolution of Iran simultanously implies two dimensions of individual actualization and social conformity. (Hypothesis) The present paper, along with investigating the paradox of these two narrations, seeks to present a model of social justice which is comatible with the words of the founder of the Islamic Revolution and the Constitution of the Islamic Republic. (Objective)
The article uses historical and text-oriented hermeneutic methods in studying the formation of communities and institutions in the post-revolutionary period and thinking about the general policies of economic, social, and cultural development programs. (Methodology) The implication of the ideal of social justice of the Islamic Revolutionary of Iran on two ontological and normative narrationssimultanously on two dimensions of social conformity and individual actualization and the comformity of this concept with distributive justice in the sense of equal opportunities, decreasing class distance and fulfilling basic needs of deprived people in the society are among the findings of the present article. (Finding)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini
  • Islamic Revolution
  • Paradox
  • Social Justice
  • Social Conformity
  • Individual Actualization
  1. ابن سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1391). الهیات شفا، ترجمه محمد محمدی‌گیلانی، قم، بوستان کتاب.
  2. امام خمینی، سیدروح‌الله (1385). صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج 1، 3، 5، 7، 8، 10، 11، 18، 19، 21.
  3. انس‌زرقا، محمد (1379). «عدالت توزیعی در اسلام»، ترجمه سیداسحاق علوی، نامه مفید، شماره 23، پاییز، ص 132 ـ 109.
  4. باقری، محمود و فلاح‌زاده، علی محمد (1388). «مبانی حقوق عمومی حقوق رقابت؛ با نگاهی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه حقوق دانشگاه تهران، دوره 39، شماره 3، پاییز، ص 82 ـ 63.
  5. بهروزلک، غلامرضا (1388). «مبانی اخلاق سیاسی در اسلام»، قبسات، شماره 51، بهار، ص 58 ـ 35.
  6. پلانت، ریموند (1383). «نوزیک؛ نظریه استحقاق در باب عدالت»، ترجمه حسن علی زیدانلو و صادق لاریجانی، الهیات و حقوق، شماره 12، تابستان، ص 160 ـ 143.
  7. توتونچیان، ایرج و عیوض‌لو، حسین (1379). «کاربرد نظریه عدالت اقتصادی در نظام اسلامی توزیع ثروت و درآمد»، تحقیقات اقتصادی دانشگاه تهران، شماره 57، پاییز و زمستان، ص 132ـ 97.
  8. توسلی، غلامعباس (1382). «در جستجوی سیاست اجتماعی در اسلام»، رفاه اجتماعی، شماره 10، پاییز، ص 102 ـ 81.
  9. شفیعی‌فر، محمد (1384). «مطالعات ایران: دموکراسی و عدالت اجتماعی؛ با تأکید بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات راهبردی، شماره 27، بهار، ص 80 ـ 49.
  10. صدرالمتألّهین شیرازی، محمد (1363). اسرار الایات و انوار البینات، ترجمه محمد خواجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  11. عیوض‌لو، حسین (1381). «نظریه‌ای در تبیین مبانی نظری توزیع ثروت و درآمد در نظام اقتصادی اسلامی»، پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، شماره 24، زمستان، ص 114 ـ 85.
  12. فارابی، ابونصر (1382). فصول منتزعه، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران، انتشارات سروش.
  13. فروند، ژولین (1375). «سیاست و اخلاق»، ترجمه بزرگ نادرزاد، کلک، شماره‌های 76-79، تیر تا مهر، ص 75 ـ 65.
  14. فیتزپتریک، تونی (1381). نظریه رفاه؛ سیاست اجتماعی چیست؟، ترجمه هرمز همایون‌پور، تهران، گام نو و مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
  15. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1368.
  16. کوهن، کارل (1373). دموکراسی، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران، انتشارات خوارزمی.
  17. کامکار، مهدیس (1382). «مباحث نظری/سیاست اجتماعی چیست؟»، رفاه اجتماعی، شماره 10، پاییز، ص 30 ـ 9.
  18. گل‌پرور، محسن و وکیلی، نفیسه (1388). «رابطه عدالت رویه‌ای و توزیعی با رضایت از مزایا و نقش تعدیل‌کننده فرهنگ سازمان»، راهبرد فرهنگ، شماره 7، پاییز، ص 146 ـ 131.
  19. محمودی، سیدعلی (1377). «هم‌آوایی اخلاق و سیاست»، فرهنگ، شماره 27-28، پاییز و زمستان، ص 160 ـ 141.
  20. مک‌اینتایر، السدر (1386). «عدالت به‌مثابه فضیلت؛ مقایسه دیدگاه راولز و نوزیک درباره عدالت»، ترجمه مهدی نصر، خردنامه همشهری، شماره 18، شهریور، ص 66 ـ 63.
  21. نازیک، رابرت (1376). «عدالت و استحقاق»، ترجمه مصطفی ملکیان، نقد و نظر، شماره 10-11، بهار و تابستان، ص 109 ـ 94.
  22. وب سایت مجمع تشخیص مصلحت نظام (1392). سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه، بازیابی‌شده در یازدهم آذر 1394.
  23. هادی‌زنوز، بهروز (1384). «فقر و نابرابری درآمد در ایران»، رفاه اجتماعی، شماره 17، تابستان، ص 206 ـ 165.
  24. یوسفی، احمدعلی (1384). «عدالت اقتصادی از دیدگاه اسلام با اشاره موردی به نظام سرمایه‌داری لیبرال»، کتاب نقد، شماره 37، زمستان، ص 120 ـ 75.