اسلام سیاسی انقلاب ایران در فضای مجازی چندلایه و متکثر: رخ‌نمایی براساس تفاوت

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یزد

2 دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

فضای مجازی، عرصه‌های تازه‌ای را برای زندگی بشر به وجود آورده است، به‌گونه‌ای که با قبلش مقایسه‌پذیر نیست(تاریخچه)، اما همچنان تأثر و تأثیر پدیده‌های نوینی مانند اسلام سیاسیِ برآمده از انقلاب اسلامی در فضای مجازی با منطق متفاوت، ابهام‌های فراوانی را برمی‌انگیزاند(مسئله). دربارة آینده اسلام سیاسی، پژوهش‌های گوناگونی با دو گرایش بدبینانه و خوشبینانه صورت گرفته، اما درباره سرنوشتش در فضای مجازی، اثر چشم‌گیری وجود ندارد (پیشینه). حال سؤال این است که در چنین وضعیتی، اسلام سیاسی در مقام دین، فرهنگ و هویت متفاوت چه سرنوشتی خواهد داشت (سؤال). به نظر می‌رسد اسلام سیاسی ایران، با وجود استیلای غرب در فضای مجازیِ چندلایه و متکثر، می‌تواند بر مبنای ظرفیت‌های عقلانی‌ـ اعتقادی‌اش، به پدیده‌ای جهان‌شمول‌تر تبدیل شود (فرضیه)، بنابراین، مقصود، معرفی ظرفیت‌های چنین اسلامی در فضای ارتباطی جدید است (هدف). شیوة پژوهش در این مقاله، تحلیل منطقی (اصل موضوعی) است که براساس آن در قالب گزاره‌ها و احکام علمی مبتنی بر سه ویژگی سازگاری، استقلال و تمامیت بررسی می‌شود (روش). انقلاب اسلامی می‌تواند با بازسازی مفهومی‌اش در وضعیت سیال و متکثر فضای مجازی، تولید پیام و بازتکثیر آن و گفت‌وگو انتقادی‌ـ اصلاحی با دیگری، در برابر استیلای فرهنگی فراروایت‌ غرب مقاومت نماید، و مخاطبان جهانی جدیدی بیابد (یافته).

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Political Islam of Iran's Revolution in the Multilevel and Pluralist Cyberspace: An Explanation based on Differences

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Tavana 1
  • Mahmud Alipour 2
1 Assistant Professor of Political Science Department, Yazd University
2 Phd Student in Political Thought, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

Cyberspace has created a new arena for human's life, such a way that it is not comparable to its past (History); however, impact and influences of new phenomena like the political Islam which is emerged from the Islamic Revolution in cyberspace with a different logic, raises numerous ambiguities (Problem). About the future of political Islam, various research projects have been conducted with two optimistic and pessimistic inclinations, but about its destiny in the cyberspace, there is no significant work (Background). Now, the question is: what will be the destiny of political Islam in this situation regarding different religion, culture, and identity? (Question) It seems that Iran's political Islam, in spite of the domination of the West in the multilevel and pluralist cyberspace, can turn into a universal phenomenon based on its rational-doctrinal capacities (Hypothesis); therefore, the aim is introducing the capacities of such an Islam in the new communication environment (Objective). Research method used in this article is logical analysis (axiomatic manner), according to that in the form of scientific propositions and rules based on three features of adaptability, independence, and integrity are investigated (Methodology). Islamic Revolution can resist against the cultural domination of the West and gain universal audiences by rebuilding its concept in the pluralist and flowing cyberspace, creating message and redistributing it and critical-reformative dialogues with others (Finding).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Islam
  • Islamic Revolution
  • Cyberspace
  • Media
  • future
قرآن کریم.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، مصوب 1368.
ابوزید، نصر حامد (1381).«اسلام، مدرنیته و روشنفکران»، ترجمه مالک ذواقدر، بازتاب اندیشه، شماره 25، فروردین، ص 14-21.
احمد، اکبر (1380). اسلام و پست مدرنیسم، ترجمه فرهاد فرهمندفر، تهران، ثالث.
احمد، اکبر (1390). اسلام از آغاز تا امروز، ترجمه اردشیر اشراقی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
احمد، اکبر و دونان، هاستینگز(1384). اسلام جهانی شدن و پست مدرنیسم، ترجمه مرتضی بحرانی، تهران، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
اسپوزیتو، جان (1385).«اسلام سیاسی فراسوی تهدید جدید (1) و (2)»، ترجمه مهدی حجت، بازتاب اندیشه، شماره 78، مهرماه، ص 49.
ـــــــــــــ و اوول، جان (1391). اسلام و غرب، صدای گفت و گوی مسلمانان، مندرج در کتاب دین و روابط بین الملل، نوشته یورگن هابرماس، فرد دالمایر و دیگران، ترجمه عسگر قهرمانپور بناب، چاپ دوم، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
ـــــــــــــ . ال و مجاهد، دالیا (1390). چه کسی از طرف اسلام سخن می گوید، یک میلیارد مسلمان واقعاً چگونه فکر می کنند، ترجمه سهیلا ناصری، تهران، هرمس.
امام خمینی، روح الله (1369).صحیفه نور،تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران، ج 17، 20 و 21.
ـــــــــــــ (1378). صحیفه امام (مجموعه آثار امام خمینیŠ)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ، ج 1.
اوث ویت، ویلیام (1386).  هابرماس: معرفی انتقادی، ترجمه لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران، نشر اختران.
بارکر، کریس (1391). مطالعات فرهنگی، ترجمه مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بابایی زارچ، علی‌محمد (1383). امت و ملت در اندیشه امام خمینیŠ، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران.
بدیو، آلن (1392). فلسفه در زمانه حاضر: آلن بدیو. اسلاوی ژیژک، ترجمه فواد حبیبی و کمال خالق پناه، تهران، روزبهان.
بروجردی، مهرزاد (1387). روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، تهران، فرزان روز.
بنت،دابلیو لنس و انتمن، رابرت ام (1389). سیاست رسانه‌ای‌شده، ارتباطات در آینده دموکراسی،ترجمه مسعود آریایی‌نیا، تهران‌پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بهروزی لک، غلام‌رضا (1385). «اسلام سیاسی و جهانی‌شدن»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال نهم، شماره اول، ص 145-167.
تاجیک، محمدرضا (1387). «رسانه و بحران در عصر فراواقعیت (با تأکید بر بحران هویت)»، پژوهش‌های ارتباطی. زمستان، شماره 15، ص 51-84.
تامپسون، جان (1389). رسانه‌ها و مدرنیته، نظریه اجتماعی رسانه‌ها، ترجمه مسعود اوحدی، تهران، انتشارات سروش.
توانا، محمدعلی (1385). «نسبت سنت و مدرنیته در اندیشه سید جمال الدین اسد آبادی» ، دو فصلنامه پژوهش علوم سیاسی (جهاد دانشگاهی)، شماره سوم، پاییز و زمستان 1385، ص 97-113.
ـــــــــــــ ، امیر روشن و منیژه بیگلری (1390). «آینده اسلام سیاسی در عصر جهانی‌شدن: دیدگاه های مختلف»،فصلنامه پژوهش های روابط بین الملل. دوره 1، شماره 1، ص 159-181.
خانیکی،هادی و محمود بابایی (1390). «فضای سایبری و شبکه های اجتماعی مفهوم و کارکردها»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی،دوره اول، شماره اول، پاییز و زمستان.
خراسانی، رضا (1389). «مواجهه غرب و اسلام سیاسی در دوره معاصر(چیستی و چرایی آن)»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 49، بهار، ص 65-94.
خرمشاد، محمد باقر (1390). انقلاب اسلامی ایران و اسلام سیاسی، مندرج در کتاب بازتاب‌های انقلاب اسلامی ایران، محمد باقر خرمشاد و دیگران، تهران، انتشارات سمت.
دالگرن، پیتر (1389). شبکه و حوزه عمومی، مندرج در کتاب سیاست رسانه‌ای شده؛ ارتباطات در آینده دمکراسی، دابلیو لنس بنت و رابرت ام انتمن، ترجمه مسعود آریایی نیا، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
دان، رابرت جی (1385). نقد اجتماعی پست‌مدرنیته، بحران‌های هویت، ترجمه صالح نجفی، تهران، پردیس دانش.
دهشیری، محمدرضا (1390). بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین الملل،  تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
دهقانی، سید جلال (1390). بازتاب انقلاب اسلامی ایران در نظریه‌های روابط بین‌الملل، مندرج در کتاب  بازتاب‌های انقلاب اسلامی ایران، محمد باقر خرمشاد و همکاران، تهران، انتشارات سمت.
رابرتسون، رونالد (1385). جهانی شدن: تئوری های اجتماعی و فرهنگ جهانی، ترجمه کمال پولادی، تهران، نشر ثالث.
رایت، رابیت (1381). شیعیان، مبارزان راه خدا، ترجمه علی اندیشه، تهران، قومس.
ربیعی، علی (1387). «رسانه‌های نوین و بحران هویت»، فصلنامه مطالعات ملی، سال نهم، شماره 4، زمستان، ص 149-176.
ریکور، پُل (1373). زندگی در دنیای متن، شش گفت وگو، یک بحث، ترجمه‌ بابک احمدی، تهران، نشرمرکز.
سردار، ضیاء الدین (1387). شرق‌شناسی، ترجمه محمدعلی قاسمی، تهران‌، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
سعید، ادوارد (1379). اسلام و رسانه، ترجمه اکبر افسری، تهران، توس.
ـــــــــــــ (1386). شرق‌شناسی، ترجمه لطفعلی خنجی، تهران، امیرکبیر.
سعید، بابی (1390). هراس بنیادین، ترجمه غلامرضا جمشیدی‌ها و موسی عنبری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
سعیدی، رحمان علی‌اصغر و کیا (1385). نقش جهانی‌شدن و رسانه‌ها در هویت فرهنگی، تهران، انتشارات خجسته.
سیف‌پور، رضا (1393). «زندگی دوم در فضای مجازی تغییر در سبک زندگی جوانان»، مندرج در: مجله فرهنگ و هنر سبک زندگی http://www.bultannews.com، تیرماه.
ظاهر، عادل، برکات، حلیم (1389). اسلام و سیاست، ترجمه غلامرضا عبدالله کاشی، تهران، رخداد نو.
عبدالسلام، محمد (1387). شکوفایی علم در جهان اسلام، ترجمه اصغر افتخاری و غلامرضا خواجه سروی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی و دانشگاه امام صادق†.
علیخانی، علی‌اکبر (1392). اسلام و همزیستی مسالمت آمیز، تهران‌، به آفرین.
فوکو، میشل (1392). مراقبت و تنبیه: تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نشر نی.
فیرحی، داود (1387). «مفهوم جنگ و اخلاق نظامی در اسلام شیعی»، فصلنامه سیاست، شماره 38، شماره 1، بهار، ص 131-159.
کاستلز، مانوئل(1380). عصر اطلاعات:اقتصاد، جامعه و فرهنگ، ترجمه احد علی‌قلیان و همکاران، تهران، طرح نو.
کدیور، جمیله (1378). تحول گفتمان سیاسی شیعه در ایران، تهران، طرح نو.
کیویستو، پیتر(1385). نظام چندفرهنگی در جامعه جهانی، ترجمه گودرز میرانی، تهران، مرکز مطالعات جهانی‌شدن.
مطهری، مرتضی (1367). پیرامون انقلاب اسلامی، تهران، صدرا.
----------- (1373). جهاد، تهران، صدرا.
----------- (1374). نظام حقوق زن در اسلام، تهران، صدرا.
منصورنژاد، محمد، زمانی محجوب، حبیب (1392). «نسبت توسعه و عدالت در سه گفتمان لیبرالیسم، سوسیالیسم و اسلام»، پژوهش‌های سیاست اسلامی، سال اول، شماره 1، تابستان، ص 22-54.
موفه، شانتال (1388). در حمایت از مدل مجادله‌ای دمکراسی، مندرج در: نوئل اسولیوان، تهران، نشر کویر، ص 187-214.
ــــــــــــ (1389). دیکانستراکشن و پراگماتیسم، ژاک‌دریدا، ریچارد رورتی، ارنستو لاکلائو، سایمون کریچلی، ترجمه شیوا رویگران، تهران، نشر آگه.
نجف قلی، اعظم و دیگران (1390). دنیای مجازی امکانات قوانین روش‌ها و ابزارهای ارزیابی، تهران، نشر کتابدار.
واتسون، هلن(1384). «زنان و حجاب، پاسخ های فردی به فرآیند جهانی»، مندرج در: در اسلام جهانی‌شدن و پست‌مدرنیسم، اکبر احمد و هاستینگز دونان، ترجمه مرتضی بحرانی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
وبستر، فرانک و رابینز، کوین (1385). عصر فرهنگ فناورانه از جامعه اطلاعاتی تا زندگی مجازی، ترجمه مهدی داودی، تهران، توسعه.
هابرماس، یورگن (1384). جهانی‌شدن و آینده دموکراسی: منظومه پساملی. ترجمه کمال پولادی، تهران، نشر مرکز.
هایم، مایکل (1390)، متافیزیک واقعیت مجازی، ترجمه سروناز تربتی، تهران، رخدادنو.