الگوی پیشرفت سیاسی جامعه مبتنی بر نظام جامع آموزه‎های قرآن کریم (تبیین مبانی، شاخص‎ها و اندیشۀ حاکم بر الگو)

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (ع) و دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات تهران

2 کارشناس ارشد رشته تفسیر دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

3 پژوهشگر پژوهشگاه امام صادق علیه السلام و مدرّس حوزه علمیه قم

چکیده

الگوهای توسعه و پیشرفت به‎مثابه نرم‎افزار و پیش‎رانه‎های نظری تمدنی‎اند که هریک مبتنی بر مبانی و نظام اندیشه‎ای خودویژۀ ادیان و مکاتب بشری برای پاسخ به یکی از فرانیازهای اصیل انسانی، یعنی خواهان رشد و پیشرفت طرح و ارائه شده‎اند. الگوهای یادشده، خود از زیرالگوهایی در تمام ابعاد زیست فردی و اجتماعی انسان ازجمله الگوی پیشرفت سیاسی جامعه سامان یافته‎اند. دستیابی به الگوی پیشرفت سیاسی جامعه مبتنی بر نظام اندیشه‎ای رشدمحور قرآن کریم به‎عنوان کامل‎ترین کتاب آسمانی مصون از تحریف، هدف اصلی این نوشتار است. اکنون این سؤال مطرح است که قرآن کریم در راستای رشد و پیشرفت سیاسی جامعه، چه الگویی را معرفی می‎کند؟ روش پژوهش در ترسیم الگو و مؤلفه‎های آن، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد قیاسی است و در کشف و تبیین اجزای مؤلفه‎های الگو، به‎ترتیب از تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی و توصیف و تحلیل بهره می‎برد. یافته‎های پژوهش حاضر نشان می‎دهد که مبتنی بر اندیشۀ رشد قرآنی، جهت‎گیری مطلوب سیاسی جامعۀ انسانی تک‎بُعدی و یک‎جانبه‎نگر نیست، بلکه با رویکردی معناگرا و جامع، در ساحات دوگانه زیست مادی و معنوی و در بستر سیر عبودیت الهی به سمت غایت رشد آن (قرب الهی) سامان می‎یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Model of Political Progress of the Society Based on the Comprehensive System of Teachings of the Holy Qur’an (Explaining the basics, indicators and ideas governing the model)

نویسندگان [English]

  • hossein shahbazpoor 1
  • mahdi mahmoodi 2
  • morteza hajizadeh 3
1 Researcher of Imam Sadeq Islamic Sciences Research Institute and PhD student of Azad University, Tehran Science and Research Branch
2 Master of Interpretation, University of Quranic Sciences and Education
3 Researcher of Imam Sadeq Research Institute and lecturer of Qom seminary
چکیده [English]

The models of development and progress as software and theoretical precursors of civilization, each based on the principles and system of thought specific to human religions and schools, are designed and presented to respond to one of the genuine human super needs, that is, call for the growth and development. These models are themselves organized into sub-models in all aspects of human personal and social life, including the model of political progress of society. Achieving the model of political progress of the society based on the thought-provoking system of the Holy Quran, as the most complete heavenly book free from distortion, is the main purpose of this article. The question raised here is, what model does the Holy Quran introduce in order to develop the society politically? In order to draw the models and its components, the research uses the qualitative content analysis with a deductive approach and in order to discover and explain the components of the model, the qualitative content analysis with inductive approach and description and analysis are used respectively. The findings of the study show that based on the idea of ​​Quranic development, the optimal political orientation of human society is not one-dimensional and one-sided, but with a semantic and comprehensive approach, in both material and spiritual life areas and in the bedrock of the path of divine worship is organized towards the aim of its growth (nearness to God).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Models of Political Progress
  • Fundamentals of Qur’anic Recognition of Progress
  • Idea of Qur’anic Recognition of Political Progress
  • Quranic Indicators of Political Progress
قرآن کریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.
نهج‌البلاغه (1368). ترجمۀ محمد دشتی، مشهد، نشر سنبله.
ارسطو (1364). سیاست، ترجمه حمید عنایت، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های حبیبی، ص 13.
استفان، دی. تنسی (1379). مبانی علم سیاست، ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران، نشر دادگستر.
انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن، تهران، نشر سخن، ج 2 و 4.
پارسانیا، حمید و اکبر دوایی (1395). «چهارچوب نظریه پیشرفت و تکامل از منظر استاد مطهری»، فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، ش 1.
توسلی، غلام‌عباس (1389). نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران، سمت.
جعفری، محمدتقی (1369). حکمت اصول سیاسی اسلام، تهران، نشر بنیاد نهج‌البلاغه.
حجازی، محمد محمود (1413ق). التفسیر الواضح، بیروت، دار الجیل الجدید، ج ‏2.
خارستانی، اسماعیل و فاطمه سیفی (1393). «جایگاه ولایت‌پذیری و ولایت‌مداری در اسلام و عوامل مؤثر بر تحکیم آن مبتنی بر قرآن کریم و روایات معصومین»، فصلنامه سراج منیر، ش 17.
خلوصی، محمدحسین (1391). «شاخص مشارکت سیاسی در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت»، فصلنامه معرفت سیاسی، ش 8.
موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1378). صحیفه امام (بیست‌ودوجلدی)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج 11.
سبزواری، حاج‌ملاهادی (1370). رسائل حکیم سبزواری، تهران، اسوه.
سجادی، سیدعبدالقیوم (1380). «اصول سیاست خارجی در قرآن»، فصلنامه علوم سیاسی، ش 15.
سیدباقری، سیدکاظم (1388). «تأملی در رابطه عدالت و پیشرفت سیاسی»، فصلنامه حصون، ش 20.
شایان‌مهر، علیرضا (1377). دایرةالمعارف تطبیقی علوم اجتماعی، تهران، سازمان انتشارات کیهان، ج 2.
شیرخانی، علی و محمود ابراهیمی ورکیانی (1397). «فقه سیاسی و الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت»، فصلنامه سیاست متعالیه، ش 20.
صفایی حائری، علی (1389). رشد، قم، لیلة‌القدر.
صفایی، عبدالحمید (1383). «اهل کتاب در قرآن»، فصلنامه بینات، ش 41.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، ج 2-5، 11-13 و 15-18.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصرخسرو، ج 9.
طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین، تحقیق سیداحمد حسینی، تهران، کتاب‌فروشی مرتضوی، ج 3.
عمار، محمداسماعیل (1391). «رابطه استقلال و پیشرفت سیاسی در الگوی پیشرفت اسلامی»، فصلنامه معرفت، ش 172.
فرانکن، رابرت (1389). انگیزش و هیجان، ترجمه حسن شمس اسفندآباد و غلام‌رضا محمودی و سوزان امامی‌پور، تهران، نشر نی.
فلاحت‌پیشه، حشمت‌الله و مجتبی نوروزی (1396). «مبانی انسان‌شناسی پیشرفت سیاسی از دیدگاه اسلام»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، ش 23.
قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن، ج ‏2.
قرشی، سیدعلی‌اکبر (1386). قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ج 3.
گنجعلی، اسدالله و دیگران (1392). «بررسی معیارهای شایستگی در قرآن»، مجله اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، ش 7.
مازلو، آبراهام اچ. (1367). انگیزش و شخصیت، ترجمه احمد رضوانی، مشهد، معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.
‌محمد بن یعقوب الکلینی، ابوجعفر (1430ق). اصول کافی، قم، دار الحدیث، ج 2.
مصباح یزدی، محمدتقی (1379). آموزش عقاید، تهران، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــ (1384). به سوی او (مشکات)، تحقیق محمدمهدی نادری قمی، قم، مرکز انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1372). پیرامون انقلاب اسلامی، تهران، صدرا.
مکارم شیرازى، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ج 1-4، 9، 16، 20، 21 و 24.
میرمعزی، سیدحسین (1389). «الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت» (سخنرانی)، http،//farsi.khamenei.ir/others-article?id= 10657.