شکل‌گیری سنت فکری سلطنت جدید ونسبت آن با اندیشۀ حکومت اسلامی در تاریخ معاصر ایران

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات سیاسی اسلام دانشگاه امام حسین†

2 دکترای اندیشۀ سیاسی دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشگر دانشکدۀ علوم اجتماعی و فرهنگی دانشگاه امام حسین

چکیده

شرایط سیاسی ـ اجتماعی شکل‌‌گرفته پس از مشروطه، موجب ظهور و افول مجدد سنت فکری سلطنت‌ جدیدی گردید (تاریخچه)؛ اما آثار عمیقی در این زمینه تولید نشده است (پیشینه)؛ ازاین‌‌رو رابطۀ برآمدن تا برافتادن آن با ظهور حکومت اسلامی، مورد کنکاش جدی قرار نگرفته است (مسئله). درنتیجه، پرسش اصلی آن است که چه شرایط سیاسی ـ اجتماعی‌‌ای موجب شکل‌گیری این سنت گردید؛ و ازسویی، شکست این سنت چگونه در برآمدن اندیشۀ حکومت اسلامی اثرگذار بود؟ (سؤال) فرض است که این سنت فکری، به‌‌دلایلی همچون ناسازگاری با شرایط اجتماعی و وجود برخی ابهامات نظری، توان استمرار نیافت (فرضیه). در پژوهش پیش‌‌رو، که در آن از چهارچوب جماعت‌گرایی استفاده شده (روش)، نشان داده‌‌ایم که این سنت تنها در یک مقطع تاریخی برخوردار از فضیلت، خیر و دارای اصحاب خاص خود بوده است (هدف). بااین‌‌حال و به رغم شکست این سنت، آثار نظری آن در فضای فکری ایران ماندگار شد. از مهم‌‌ترین آثار به‌‌جامانده از اجرای احکام (حتی درحد امور حسبه)، نیاز به شرایط امنی دارد که حکومتی مقتدر آن را فراهم می‌آورد؛ ازاین‌‌رو با شکست اندیشه‌ حضور سلطان، به‌‌تدریج شرایط برای مطرح شدن اندیشه‌های فقاهت‌محور فراهم آمد که افزون‌‌بر اعتقاد به اجرای احکام اسلامی، شخص ولی‌‌فقیه را متولی ولایت بر اجرای آن می‌دانست (یافته).

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Formation of the Intellectual Tradition of New Monarchy and Its Relationship with the Thought of Islamic Government in the Contemporary History of Iran

نویسندگان [English]

  • Majid Behestani 1
  • Sajjad Chitforoush 2
1 Assistant Professor of Political Studies of Islam Department, Imam Hussein University
2 . PhD in Political Though, Tarbiat Modares University, and Researcher of Social and Cultural Sciences Department, Imam Hussein University
چکیده [English]

The sociopolitical conditions after the Constitution resulted in the emergence and decline of the intellectual tradition of new monarchy. (History) However, valuable works in this regard have not been written (Background), thus, the relationship between its rise and fall with the emergence of the Islamic government has not been seriously investigated (Problem) as a result, the main question is: what sociopolitical conditions caused the formation of this tradition and on the one hand, how the failure of this tradition affected the rise of the thought of the Islamic government? (Question) It is assumed that this intellectual tradition did not continue for reasons like incompatibility with social conditions and the existence of some theoretical ambiguities. (Hypothesis) In the present research, in which the communitarianism framework is used (Methodology), we showed that this tradition not only enjoyed virtue, benefit and special companions in a historical period, (Objective) however and in spite of the failure of this tradition, its theoretical effects have remained in the intellectual atmosphere of Iran. Among its most important effects is that implementation of religious injunctions requires safe conditions which a strong government provides, therefore, with the failure of the thought of the presence of a king gradually provided the conditions for the emergence of jurisprudence-centered thoughts which in addition to the belief in implementing Islamic injunctions, regards wali al-faqih as the authority in performing them (Finding).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Thought
  • Intellectual Tradition
  • New Monarchy Imam Khomeini (R.A.)
  • and Islamic Government
عباسی ابراهیم (1388). رادیکالیسم اسلامی در ایران معاصر، پایان‌نامۀ دکتری گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
اراکی، محمدعلی (1413ق). المکاسب المحرمة، قم، مؤسسۀ در راه حق.
ـــــــــــــــــ (1415). کتاب البیع، قم، مؤسسة الامام الصادق.
استادی، رضا (1380). آیینۀ صدق و صفا (شرح‌‌حال حضرت آیت‌‌الله محمدعلی اراکی)، قم، انتشارات مشهور.
اسناد انقلاب اسلامی (1374). تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
آصف، محمدحسن (1385). مبانی ایدئولوژیک‌ حکومت در دوران پهلوی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
بدلا، حسین (1378). هفتاد سال خاطرۀ آیت‌‌الله بُدلا، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
بصیرت‌‌منش، حمید (1376). علما و رژیم رضاشاه، تهران، چاپ و نشر عروج.
حسینی‌بهشتی، سیدعلیرضا، (1384). بنیاد نظری سیاست در جوامع چندفرهنگی، تهران، انتشارات بقعه.
خمینی، سید روح‌‌الله (1376). تحریرالوسیله، ترجمۀ محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات دارالعلوم.
ــــــــــــــــــــــ (1378). صحیفۀ امام، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ــــــــــــــــــــــ (1385). حکومت اسلامی (ولایت فقیه)، تهران، نشر عروج.
خوانساری، سیداحمد (1353). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، محقق علی‌اکبرغفاری، قم، انتشارات اسماعیلیان.
روزنامۀ اطلاعات (1359). 1/9/1359
روزنامۀ شفق بزرگ (1341). «پادشاهان کوچک»، س 2، ش 31، 27 ذی قعده.
شکیب، نعمت‌‌الله (1372). علل سقوط رضاشاه، تهران، انتشارات آثار.
 طهماسبی، عبدالله (1355). تاریخ شاهنشاهی اعلی‌‌حضرت رضاشاه پهلوی، تهران، دانشگاه تهران.
عاقلی، باقر (1369). داور و عدلیه، تهران، انتشارات علمی.
فردوست، حسین (1370). ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران، مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
فیاضی، عمادالدین (1378). زندگی‌‌نامه و شخصیت علمی اجتماعی آیت‌‌الله عبدالکریم حائری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
قلفی، محمدوحید (1384). مجلس خبرگان و حکومت دینی در ایران، تهران، چاپ و نشر عروج.
قنبری، داریوش (1380). دولت مدرن و یکپارچگی ملی در ایران، تهران، تمدن ایرانی.
کرباسچی، غلامرضا (1381). تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
کسروی، احمد (1370). تاریخ مشروطۀ ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر.
گنجی، اکبر (1380). مانیفست جمهوری‌‌خواهی، نسخۀ پی‌‌دی‌‌اف.
 مارش و استوکر، (1384). روش و نظریه و علوم سیاسی، ترجمۀ امیرمحمد حاجی‌‌یوسفی، تهران، مؤسسۀ مطالعات راهبردی.
منتظری، حسینعلی (1389). خاطرات، فایل پی‌‌دی‌‌اف.