تبیین غایت شناختیی نسبت الفت و نظام سیاسی در اسلام

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

اندیشۀ سیاسی از آغاز، نقش بسزایی به عناصر غایتشناختی در میان مؤلفههای تمایزبخش سامانهها و نظامهای سیاسی داده است. تفاوت در غایتها و در اولویتبخشی آنها به ساخت نظامهای سیاسی گوناگون، باعث شده است رابطۀ بین امنیت، عدالت و الفت (مسئله)، (به عنوان سه غایت بنیادین نظام سیاسی اسلامی) مورد بیتوجهی قرار گیرد. از این رو، با این سؤال که چه نسبتغایتشناسانه میانالفت و نظام سیاسی در اسلام وجود دارد؟ (سؤال) مواجهایم. نتیجۀ سیاستورزی پیامبر اکرمˆ، ایجاد الفت و دوستی در جامعه بوده است و خداوند در قرآن از این امر، به عنوان نعمت یاد میکند. در واقع، مناسبات خونین قبیلهای پیش از اسلام، جای خود را به الفت داد (فرضیه). از همین رو، این نوشتار میکوشد به تبیین غایتشناسانۀ جایگاه الفت در یک نظام دینی بپردازد (هدف). رویکرد نظری این مقاله، رویکرد تحلیل تاریخی است (روش). مبنای مشارکت سیاسی شهروندان یک جامعۀ دینی، نه تابعیت از محاسبۀ عقلانی سود و زیان، که بر الفت و دوستی دو سطحی شهروندان با یکدیگر استوار است. تحقق این غایت، نیازمند ساماندهی مناسبات اجتماعی جامعۀ ایمانی بر اساس سه رکن برابری، برادری و استفادۀ تأخیری و حداقلی از خشونت است (یافته).

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Teleological Explanation of the Relationship between Affection and Political System in Islam

نویسندگان [English]

  • Hamid Nassaj
  • Sayyid Mohsen Davazdah Emami
Assistant Professor of Political Science Department, Isfahan University
چکیده [English]

Political thought, from the beginning, has given an important role to teleological elements among distinguishing components of political systems. Difference in purposes and giving priority to them in the structure of various political systems has caused the relationship between security, justice, and affection (Problem) as the three fundamental purposes of the Islamic political system to be ignored. Therefore, we face the following question: What is the teleological relationship between affection and political system in Islam? (Question) The result of the holy Prophet (PBUH)’s policy was establishment of affection and friendship in the society and God has mentioned this issue as a blessing the holy Quran.  In fact, bloody relations between tribes before Islam were replaced by affection. (Hypothesis) Thus, the present paper tries to present a teleological explanation of the position of affection in a religious system. (Objective) The theoretical approach of the present paper is historical analysis. (Methodology) The basis of the political participation of citizens in a religious society is not observing the logical calculation of gain and loss; rather it is based on mutual affection and friendship of citizens with each other. Realization of this purpose requires organizing social relations of the religious society based on three principles of equality, brotherhood and decreasing violence to a minimum. (Finding)

کلیدواژه‌ها [English]

  • affection
  • Friendship
  • Amiability
  • Brotherhood
  • Political System of Islam
  • Nabawi (The Prophet’s) and
قرآن.
نهج البلاغه(1379). ترجمه محمد دشتی، قم، انتشارات مشرقین.
ابراهیم‌زاده آملی، نبی‌الله (1377). حاکمیت دینی، قم، مرکز تحقیقات اسلامی.
ابن‌بابویه قمی (شیخ صدوق) (1402). مصادقة الاخوان، تهران، اسلامیه.
ـــــــــــــــــــــــــــــ (1390). من لا یحضره الفقیه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج2.
ابن‌هشام (1385). زندگانی محمد پیامبر اسلامˆ‌، ترجمۀ سیرة النبویة، سیدهاشم رسولی‌، تهران،انتشارات کتابچی.
احمدی طباطبایی، سیدمحمدرضا (1384). «تأثیر رسالۀ اخلاق ارسطو در میراث اخلاقی و مدنی حکمای اسلامی»، دانش سیاسی، س 1، ش 1، بهار و تابستان 1384، ص 103-128.
انصاری، خواجه عبدالله (1376). خلاصۀ تفسیر ادبی و عرفانی قرآن مجید، تهران، انتشارات اقبال.
رازی، ابوالفتوح (1372). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تصحیح دکتر یاحقی و دکتر ناصح،مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، ج4.
زمردیان، احمد (1366). مقام ولایت در شرح زیارت جامعۀ کبیره، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سبحانی، جعفر (1381). فروغ ولایت؛ تاریخ تحلیلی زندگانی امیرالمؤمنین علی†، قم، انتشارات مؤسسۀ امام صادق†.
شریعت، فرشاد (1381). «تحول جامعۀ مدنی در اندیشۀ سیاسی غرب؛ ارسطو، فضیلت دوستی و زندگی مدنی»، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، س 17، ش 181 و 182،  مهر و آبان 1381، ص 142-149.
صفی‌علی‌شاه، میرزاحسن اصفهانی (1383). تفسیر صفی، تصحیح دکتر ناجی اصفهانی، تهران،انتشارات کانون پژوهش.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1373). اخلاق ناصری، به تصحیح مینوی، تهران، انتشارات خوارزمی.
عاملی، علامه سیدجعفر مرتضی (1386). سیرۀ صحیح پیامبر اکرمˆ، ترجمه حسین تاج آبادی، قم، انتشارات نورمطاف، ج3.
عبدالمقصود، عبدالفتاح (1351). واقعۀ صفین، ترجمۀ دکتر شهیدی،تهران، شرکت سهامی انتشار.
علیخانی، علی‌اکبر (1388). درآمدی بر نظریۀ سیاسی عدالت در اسلام، تهران، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فیرحی، داود (1383). قدرت دانش مشروعیت در اسلام، تهران، نشر نی.
ـــــــــــــ (1382). نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران، انتشارات سمت.
قادری، حاتم (1388). اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران، انتشارات سمت.
لاک، جان (1378). رساله‌ای دربارۀ حکومت، ترجمۀ حمید عضدانلو، تهران، نشر نی.
مجلسی، علامه محمدتقی (1385). شرح زیارت جامعۀ کبیره رضا استادی، تهران، مؤلف.
مصباح یزدی، محمدتقی (1378). نظریۀ سیاسی اسلام، قم، مرکز انتشارات مؤسسۀ امام خمینیŠ.
مکارم شیرازی، ناصر (1366). تفسیر نمونه، قم، دار الکتب الاسلامیه، ج3.
منوچهری، عباس (1384). «دوستی در فلسفۀ سیاسی»، پژوهش علوم سیاسی (پژوهش سیاست نظری)، س 1، ش1، پاییز و زمستان1384، ص 109-130.
موسوی، سیدمحمد (1387). نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران، دانشگاه پیام نور.
مطهری، مرتضی (1362). خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران،صدرا.
نوروزی، محمدجواد (1384). نظام سیاسی اسلام، قم،مرکز انتشارات مؤسسۀ امام خمینیŠ.
هدایت‌پناه، محمدرضا (1383). حدیث برادری در سیرۀ نبوی، قم، بوستان کتاب.