مفهوم‌سازی جریان‌های نواندیشی دینی معاصر در سه حوزه ضرورت، امکان و رویکرد نظری

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران و مدرس دانشگاه

3 دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

نواندیشی دینی، که ویژگی دورة معاصر است،با مدرنیته همزاد است؛ داعیان بسیار یافته، به گونه‌ای که هریک از آنها، آنچنان مفهوم نواندیشی را بر خویش منطبق می‌کنند که عرصه را برای حضور دیگران در دایرة نواندیشی دینی، تنگ می‌نمایند. این امر، هر معیار و ملاکی را برای ارزیابی جریان‌های نواندیش دینی به چالش می‌کشد. بدان سبب که تلاش‌های علمی برای تفکیک جریان‌ها در سه حوزة ضرورت، امکان و رویکرد نظری صورت نپذیرفته است. چگونگی جداسازی مفهومی گونه‌های متنوع نواندیشی دینی پرسشی است که این مقاله در پی پاسخگویی به آن است.(سؤال)به نظر می‌رسد با صورت‌بندی جریان‌های نواندیشی دینی در حوزه‌های پیش‌گفته، بتوان به پرسش یادشده پاسخ داد. (فرضیه) بنابراین، غرضْ مفهوم‌سازی سازه‌های تعدد نواندیشی دینی با توانایی در قابلیت سنجش و مقایسه است. (هدف) درنتیجه، مقالة حاضر بر آن است، مسائل اصلی هریک از جریان‌های نواندیشی دینی - از جمله مسئلة رابطه میان دین و مدرنیته - را شناسایی کند و آنها را پیرامون نقطة عزیمت‌شان در سه مفهوم ضرورت، امکان و رویکرد نظری بازتولید نماید. (روش) این مقاله با رد نگاه  درونی و بیرونیِ مصداق نگر و تنها با تأکید بر مفهوم‌سازی می‌کوشد طیف‌بندی خاصی از جریان‌های نواندیش دینی عرضه کند.(یافته)

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conceptualizing the Trends of Contemporary New Religious Thinking in Three Fields of Necessity, Possibility and Theoretical Approach

نویسندگان [English]

  • Mohammad Abdullahpour Chenari Abdullahpour Chenari 1
  • Hamid Sajjadi 2
  • Morteza Baghian Zarchi 3
1 Assistant Professor of Political Science Department, Shahid Bahonar University
2 PhD in Political Science from Tehran University and University Professor
3 PhD Student in Political Science at Tehran University
چکیده [English]

New religious thinking, as one of the characteristics of contemporary era, is a twin of modernism. New religious thinking had got many claimants, so far as each thinker adjusts the concept of religious innovation in a way that limits the circle of new religious thinking for the presence of others. However, this issue would, in turn, challenge any criterion for evaluating various trends of new religious thinking; therefore scholarly efforts for distinguishing between necessity, possibility and theoretical approach have not been carried out yet.  The manner of conceptual separation of various types of new religious thinking is the question that this paper tries to answer. (Question) It seems that by formulating the trends of new religious thinking in the aforementioned areas, we can answer this question. (Hypothesis) Therefore, the goal is to conceptualize the components of the plurality of new religious thinking, having the capacity to be evaluated and compared. (Objective) Thus, the present study tries to identify the fundamental issues related to each trend of religious innovation including the relationship between religion and modernity and reproduce them from their starting point within the three concepts of necessity, possibility and theoretical approach. (Methodology) Rejecting inward and outward evidence-based views and merely by emphasizing on conceptualizing, this paper intends to present a specific categorization of the trends of new religious thinking.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tradition
  • Modernity
  • necessity
  • New Religious Thinking
  • possibility
  • Theoretical Approach
پارسانیا، حمی (1380).سنت، علم و ایدئولوژی، تهران، کفا.
پور فرد، مسعود (1384). مردم سالاری دینی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ربانی گلپایگانی، علی(1383). هرمنوتیک و منطق فهم دین، قم، حوزة علمیة قم، مرکز مدیریت.
خاتمی، سیدمحمد (1372). بیم موج، تهران، مؤسسة سیمای جوان.
باقری، رضا (1386). «روش در فقه سیاسی؛ آسیب‌ها و بایستگی ها، روش‌شناسی در مطالعات سیاسی»، در کتاب روش‌شناسی در مطالعات سیاسی اسلام، تهران، دانشگاه امام صادق†.
سروش، عبدالکریم (1377). رازدانی و روشنفکری و دین‌داری، تهران، مؤسسة فرهنگی صراط.
ـــــــــــ (1384).  نظریة قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران، مؤسسة فرهنگی صراط.
عنایت، حمید (1365). اندیشة سیاسی در اسلام معاصر، تهران، خوارزمی.
قیصری، علی (1383). روشنفکران ایران در قرن بیستم، تهران، هرمس.
کاظمی، عباس(1383). جامعه‌شناسی روشنفکری در ایران، تهران، طرح نو.
لاریجانی، علی (1385) «مردم‌سالاری دینی»، مجموعه مقالات مردم‌سالاری دینی، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.
مجتهد شبستری، محمد (1379).  نقدی بر قرائت رسمی از دین، تهران، طرح نو.
ــــــــــــــ (1382)«فقه بستر عقلانی خود را از دست داده»، اندر بابت اجتهاد، تهران، طرح نو.
ــــــــــــــ (1384). «سه قرائت از سنت در عصر مدرنیته»، سنت و سکولاریزم، تهران، مؤسسه فرهنگی صراط.
مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۹۲). آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ج1.
ــــــــــــــ (۱۳91). نظریة سیاسی اسلام، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، ج1.
ــــــــــــــ (۱۳78). نظریة سیاسی اسلام، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ، ج2.
مسعودی، جهانگیر (1386). هرمنوتیک و نواندیشی دینی، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ملکیان، مصطفی (1381). «طبقه‌بندی شبهات دینی»، دین‌پژوهشی در جهان معاصر، قم، احیاگران.
ــــــــــــــ (1384). «معنویت گوهر ادیان (2)»، سنت و سکولاریزم، تهران، مؤسسة فرهنگی صراط.
میراحمدی، منصور(1384). «چالش‌ها، موانع و عوامل محدودکنندة توسعة فقه سیاسی»، فصلنامةعلومسیاسی، س 8، ش 30.
یوسفی اشکوری، حسن(1378).نوگرایی دینی، تهران، قصیده.