بررسی رابطه فقه وسیاست درعصر پیامبر اکرم(ص)

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختة حوزه علمیه قم و دکتری علوم سیاسی

چکیده

دین اسلام دینی سیاسی است و فقه، یعنی علم مناسک و احکام آن نیز ناگزیر وجه سیاسی دارد، در نتیجه، منظومة احکام اسلامی (فقه) به گونه‌ای چینش شده‌اند که تحقق کامل آن‌ها جز در قالب تأسیس حکومت اسلامی مدینه میسر نمی‌شد اما به‌رغم وضوح در تعامل دو حوزة فقه و سیاست در عصر پیامبر… تعامل این دو امروزه بر ما چندان روشن نیست (سؤال) البته نباید فراموش کرد که فهم رابطة فقه و سیاست تنها در نگرش منظومه‌ای به احکام اسلامی، دست‌یافتنی است. (فرضیه) این امر روشن است که پاسخ به سؤال پیش‌گفته ما را در دستیابی به ابزارها، خصایص، اهداف، نیات و ... در گذر از «جامعة قبیله‌محور» حجاز به «جامعة ولیّ‌محور» مدینه رهنمون می‌شود. (هدف) در پژوهش حاضر تلاش می‌شود فقه سیاسی اسلامی در نخستین دورة خود یعنی عصر پیامبر… از زاویة قدرت‌زایی‌اش در حوزة سیاست، بازبینی گردد. (روش) از نتایج مقاله می‌توان به این نکته اشاره کرد که با درکِ پسینی نمی‌توان به تعامل فقه و سیاست در عصر پیامبر… دست یافت اما راه برای اجرای فقه سیاسی در حکومت اسلامی در دوران معاصر با درکِ پیشینی رابطة فقه و سیاست میسر است. (یافته)

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Relationship between Jurisprudence (Fiqh) and Politics at the Time of the Holy Prophet (PBUH)

نویسنده [English]

  • Ahmad Rahdar
Graduated from the Islamic Seminary of Qom and PhD in Political Sciences
چکیده [English]

Islam is a political religion, and jurisprudence (Fiqh) which is the science of Islam’s rites and injunctions, inevitably enjoys political aspect. As a result, the system of Islamic injunctions (Fiqh) is arranged in such a way that its full realization was only possible in the form of the Islamic government of Medina, but in spite of the clarity in the interaction between the two fields of jurisprudence and politics at the time of the Holy Prophet (PBUH), their interaction is not so clear to us nowadays. (Question) Of course it should not be forgotten that understanding the relationship between jurisprudence and politics is only achievable in a systematic view to Islamic injunctions. (Hypothesis) It’s clear that the answer to the aforementioned question can guide us in achieving the means, features, aims, intentions etc, and in passing through “tribe-based society” of Hejaz to “Wali-based community” of Medina. (Objective) In the present research it is tried to review the political jurisprudence of Islam in its first period, i.e. the time of the Holy Prophet (PBUH), from its power generation perspective in the field of politics. (Methodology) Form the results of the article, it can be noted that the interaction between jurisprudence and politics at the time of the Prophet (PBUH) cannot be achieved through a posteriori understanding, but the way to implement political jurisprudence in the Islamic government in the contemporary era is possible by a priori understanding of the relationship between jurisprudence and politics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prophet (PBUH)
  • Jurisprudence (Fiqh)
  • Politics
  • Islamic Government
  • political system
ابن رشد مالکی (1406). بدایهْْ المجتهد و نهایهْْ المقتصد، قم، شریف‌رضی، ج 1.
ابوزهره، محمد (1971). تاریخ المذاهب الفقهیه، قاهره، دارالفکر العربی.
اصفهانی، ابونعیم (1380). حلیهْْ الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج 3.
پاکتچی، احمد (1385). مکاتب فقه امامی ایران پس از شیخ طوسی تا پای‌گیری مکتب حله، تهران، دانشگاه امام صادق†.
جناتی، محمدابراهیم (1374). ادوار فقه و کیفیت بیان آن‌ها، تهران، کیهان.
ـــــــــ (1386). تطور اجتهاد در حوزة استنباط، تهران، امیرکبیر، ج 1.
حقیقت، سیدصادق (1375). «نگاهی به فلسفة سیاسی در اسلام»، فصلنامة حکومت اسلامی، ش 2، زمستان، ص50-86 .
سبحانی، جعفر (1384). مجلة معارف، ش 31، آذر، ص7-9.
شهابی، محمود (1329). ادوار فقه، تهران، دانشگاه تهران، ج 1.
طباطبایی، سید محمدحسین (بی تا). تفسیر المیزان، ترجمة سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج 2.
عظیمی، حبیب‌الله (1389). تاریخ فقه و فقها، تهران، اساطیر.
عمید زنجانی، عباسعلی (1367). فقه سیاسی، تهران، امیرکبیر، ج 1 و 2.
کوشکی، محمدصادق (1389). جستاری در مبانی سیاست مطلوب قرآن کریم، تهران، عابد.
محمدی گرگانی، محمد (1392). «آشتی دین و حقوق بشر»، ماهنامة نسیم بیداری، سال 4، ش 33-34، ویژه‌نامة نوروز، ص131-137.
مکارم شیرازی، ناصر (1427). دائرهْْ‌المعارف فقه مقارن، قم، مدرسة امام علی بن ابی‌طالب.
به کتاب‌های زیر مراجعه شده است:
وکیع، محمد بن خلف (بی‌تا). اخبار القضاهْْ، مراجعه سعید محمد لحام، بیروت، عالم الکتب، ج 2.
ابن عساکر (1419). تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع، ج 23.
رازی، ابوالفتوح (بی‌تا). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیرالقرآن، تصحیح محمدجعفر یاحقی، قم، مؤسّسة تحقیقات و نشر معارف اهل البیت.
ذهبی، شمس‌الدین محمد (بی‌تا). سیر اعلام النبلاء، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ج 4.
ابن تیمیه (1400). مجموعة فتاوا، قاهره، دار الفکر، ج 3.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1335 ش). ملل و نحل، ترجمة افضل‌الدین صدر ترکه اصفهانی، تهران، نائینی، ج 1.