فلسفه سیاسی خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تحقیقات سیاسی اسلامی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات

2 دانشجو‌ی دکتر‌ی علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

به حافظ، خواجه گفته‌اند ازآن‌رو که گاه از شغل دیوانی و وظیفة سلطانی بی‌نصیب نبوده و ازسوی دیگر، بخشی از اشعار او بازتاب اوضاع روزگار خویش است. پس نباید حافظ را از اندیشه، اندرز یا فلسفة سیاسی بی‌بهره دانست هرچند از او چیزی در باب سیاست‌به‌میان نیامده است! بنابراین، جست‌وجوی محورهای اصلی فلسفة سیاسی حافظ، مسئله اساسی پژوهش است (سؤال). به نظر می‌رسد حافظ به سبب قریحة شاعرانه، ترس زمانه و اندیشة مصلحت‌گرایانه، سخن به شعر در نقد سیاسی گشوده است (فرضیه). این مقاله به دنبال نشان‌دادن بنیان‌های فلسفة سیاسی حافظ و ظرافت بیان نقد سیاسی-اجتماعی به زبان شعر است (هدف). کاوِش در جهان‌بینی حافظ می‌تواند هر جست‌وجوگر هنرمند و علاقه‌مندی را به زوایای کشف نشدة فلسفة سیاسی او واقف سازد (روش). طرد بی‌توجهی سیاسی حافظ و تأکید بر ظرایف دیوان وی در طرح هنرمندانه و زیرکانة نقد بر مسائل سیاسی- اجتماعی، بدیع و نو می‌نمایاند (یافته).

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Political Philosophy of Khwaja Shams al-Din Mohammad Hafez Shirazi

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Fathollahi 1
  • Masoome Hosseini 2
1 Assistant Professor of Political-Islamic Research Group, Institute for Humanities and Cultural Studies.
2 PhD Student in Political Science, Institute for Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

Hafez is called Khwaja (master) since he had some courtier job and royal responsibility and also some of his poems reflect the circumstances of his time. So, Hafez should not be considered as having no political thought, advice or philosophy, although nothing is mentioned on politics about him. As a result, investigating the basis of the political philosophy of Hafez is the main concern of the present research. (Question) It seems that Hafez wrote poems on political criticism because of his poetical talent, fear of his time and pragmatic thought. (Hypothesis)  The present article tries to show the basis of the political philosophy of Hafez and the delicacy of expressing sociopolitical criticism by the language of poetry. (Objective) Investigating the “world view” of Hafez can give any interested and skilful researcher the command to discover the hidden aspects of his political philosophy. (Methodology) Rejecting the political negligence of Hafez and emphasizing the delicacies in his divan (collection of poems) in intelligent and skilful expression of criticism on sociopolitical issues seems new. (Finding)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hafez
  • political philosophy
  • Apolitisme
  • Political Criticism
  • King
قران کریم.
فولادوند، محمدمهدی (1376). ترجمة کلام‌الله مجید، تهران، دارالقران الکریم.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1360). قواعد کلی فلسفی در فلسفة اسلامی، تهران، انجمن اسلامی حکمت و فلسفة ایران.
اشرف‌زاده، رضا (1381). پیغام اهل راز (شرح 60 غزل از حافظ شیرازی)، تهران، اساطیر.
حافظ قزوینی، غنی (1368). با مجموعه تعلیقات علامه قزوینی، به‌کوشش عبدالکریم جربزه‌دار، تهران، اساطیر.
خرمشاهی، بهاءالدین (1367). حافظ‌نامه، بخش اول، تهران، علمی و فرهنگی و سروش.
ـــــــــ (1385). حافظ نامه، بخش دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
شمیسا، سیروس (1388). یادداشت‌های حافظ، تهران، علم.
مرتضوی، منوچهر (1370). مکتب حافظ (مقدمه بر حافظ‌شناسی)، تهران، ستوده.
نیاز کرمانی، سعید (1370). پیر ما گفت، تهران، نقش جهان.