معیارهای عدالت سیاسی در اسلام: رویکردی انسان‌شناختی

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه-قم

2 دکتری اندیشۀ سیاسی، محقق و پژوهشگر

چکیده

هر نظریه‌ای دربارۀ عدالت، مستلزم تبیین مجموعه‌حقوقی برای انسان است؛ زیرا این حقوق همان چیزهایی هستند که نظریۀ عدالت قرار است شیوۀ توزیع خاصی برای آن‌ها ارائه دهد (تاریخچه). تبیین معیارهای عدالت سیاسی ازمنظر انسان‌شناختی در متون دینی، موضوعی است که کمتر به آن پرداخته شده است (پیشینه). ازاین‌منظر، مسئله‌ای بدیع، ناکاویده و جدید است (مسئله). سؤال مقالۀ حاضر، آن است که ایدۀ دوساختی بودن وجود انسان ازمنظر دینی چه تأثیری در نظریۀ عدالت در عرصۀ سیاست دارد (سؤال)؟ پژوهش حاضر، ضمن تلاش برای اثبات ایدۀ دوساحتی بودن انسان، دو نوع حقوق را برای انسان‌ها در نظر می‌گیرد (فرضیه). در پاسخ به این سؤال، متون دینی با این غرض (هدف) و با روشی توصیفی تحلیلی (روش) مورد تحلیل قرار می‌گیرد؛ تا دلالت‌های سیاسی تلقی شده از انسان در نظریه‌پردازی دربارۀ عدالت تبیین شود. درنتیجه، تلقی اسلامی از ماهیت انسان، موجب می‌شود که هر برداشتی از عدالت معطوف به هر دوی این حقوق باشد. آنچه دراین‌میان اهمیت دارد، آن است که مبنای توزیع قدرت سیاسی در جامعه، بستگی به‌میزان رشد و تعالی فرد، متفاوت خواهد بود. این تفاوت در نظام توزیع قدرت در تقابل با اندیشه‌های قراردادگرایانۀ مدرن است که ساحت فطری و الهی وجود بشر را انکار می‌کنند (یافته).

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criteria of Political Justice in Islam: An Anthropological Approach

نویسندگان [English]

  • mohammad shojaayan 1
  • Mohammad Reza Taheri Taheri 2
1 استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه-قم
2 PhD in Political Thought, Researcher
چکیده [English]

Any theory about justice requires explaining a set of rights for humans; because these rights are the things that the theory of justice is supposed to present a method of distribution for (History). Explaining the criteria of political justice from anthropological viewpoint in religious texts is an issue which is not dealt with comprehensively (Background). From this perspective, it is a novel, unexplained and new issue (Problem). The question of the present article is: What is the effect of the idea of bi-dimensionality of human existence from the viewpoint of religion on the theory of justice in the realm of politics (Question)? The present research, while trying to prove the idea of bi-dimensionality of humans, considers two kinds of rights for human beings (Hypothesis). To answer the research question, religious texts are analyzed based on this goal (Objective) and by using descriptive analytical method (Methodology); so that the implications of man which are regarded political in theorizing about justice be explained. As a result, Islamic interpretation of human existence makes any perception of justice inclined to both these rights. What is important here is that the basis of distributing political power in a society will differ based on the level of individual growth and transcendence. This difference in distributing power is contrary to modern contractarianist thoughts which deny the primordial and divine dimension of human existence (Finding).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice
  • Political Justice
  • Human Nature
  • Rights and Islam
قرآن‌کریم.
جوادی آملی، عبدالله (1384). تفسیر انسان به انسان، قم، اسراء.
فارابی، ابونصر محمدبن محمد (1380). فصول منتزعه، ترجمۀ حسن ملکشاهی، تهران، سروش.
لوین، اندرو (1380). طرح و نقد لیبرال دمکراسی، ترجمه و تحشیه انتقادی سعید زیبا کلام، تهران، سمت.
هیوود، اندرو (1387). مفاهیم کلیدی در علم سیاست. ترجمۀ حسین سعید کلاهی و عباس کاردان، تهران،  علمی و فرهنگی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1404). المفردات فی غریب القرآن، تهران، الکتاب.
ابن‌ذکریا، احمد بن فارس (1429). معجم مقابیس اللغه، بیروت، دارالحیاء التراث العربی.
صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم (1981). الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة (با حاشیۀ علامه طباطبایى)، بیروت،‌دار إحیاء التراث العربی.
ــــــــــــــــ . (1354). المبدا و المعاد (صدر المتالهین)، تهران، انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
طبرسی، فضل بن حسن (1429). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی، بیروت، مؤسسۀ التاریخ العربی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1430). المیزان فی تفسیر القرآن. قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی.
 طبرسی، فضل بن حسن (1430). تفسیر جوامع الجامع، قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی.
عروسی حویزی، الشیخ عبد علی بن جمعه (1434). تفسیر نورالثقلین، سید هاشم رسولی محلاتی، قم، انوار المهدی.
مصطفوی، حسن (1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزاره الثقافه والارشاد الاسلامی.
میلر، دیوید (1386). اصول عدالت اجتماعی، ترجمۀ رضا نوروزی و لاله فاضلی، تهران، سماء.
 
Berry, Christopher (1986). Human nature. London: Macmillan.
Curtis, Merle (Sep. 1953). Human Nature in American Thought. Political Science Quarterly. ole. 68. No.3
Forbes, Ian and Smith, Stive (Editors) (1983). Politics and Human nature. New York: St. Martins Press.
Kekes, John (1997), Against liberalism, Ithaca, London: Cornell university press.
Plant, Raymond (1991). Modern Political Thought, Oxford: Basil BlackWell.
Rawls, John (1971), A Theory of Justice, Oxford University Press.
Sandel, Michael (2009), Justice: What's the Right Thing to Do?, Great Britain: Allen lane.
Taylor, Charles (1985), Philosophy and the human sciences, Cambridge, New York: Cambridge University press.
Taylor, Charles (2007). A Scular Age, USA: Harvard University Press.
Walzer, Michael (1983), Spheres of Justice: a Defense of Pluralism and Eqality, Basic Books.