پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)
پژوهش های سیاست اسلامی
2345-5705
2717-3720
5
11
2017
09
20
جایگاه آیات قرآن در تکوین تفکر سیاسی آیتالله مرتضی مطهری
11
36
FA
محمدعلی
میرعلی
دانشیار علوم سیاسی جامعة المصطفی قم
alimir124@gmail.com
امانالله
شفایی
دانشآموخته حوزۀ علمیۀ قم و دانشپژوه دکتری قرآن و علوم سیاسی
man.shafa@yahoo.com
آیتالله مطهری فیلسوفی در حوزۀ حکمت متعالیه بود که پس از مدتی، به عرصۀ سیاست گام نهاد و به صورت معتنابهی به آیات سیاسی <em>قرآنکریم</em> استناد کرد (تاریخچه)، موضوعی که در تحول اندیشه او از کلام به فلسفۀ سیاسی و سپس به نظریهپردازیسیاسی، مورد توجه قرار نگرفته (پیشینه) و درنتیجه، چنین فرایندی و کاربرد آیات قرآنی در آن، همچنان مبهم باقی مانده است. (مسئله) لذا این پرسش مطرح است که نقش آیات قرآن در تکوین تفکر سیاسی شهید مطهری چیست؟ (سؤال). گمان نگارندگان آن است که مطهری فیلسوفی تکلیفمدار بود که براساس نیازهای جامعۀ ایران و براساس آیات قرآنی بهتدریج مراحل کلام و فلسفه را طی کرد و به حکومت اسلامی (نظریه) دست یافت (فرضیه). نوشتار پیشرو با نگاه تاریخی و شیوه تحلیلی (روش) بهدنبال تبیین سیر مراحل منطقی و مبنایی تکوین منظومۀ فکری- سیاسی مطهری است (هدف).<br /> براساس نتایج بهدست آمده که تکوین آیات سیاسی قرآن در تفکر سیاسی استاد مطهری روند سهمرحلهای را پیموده است. این روند از کلام سیاسی آغاز شده، سپس به فلسفۀ سیاسی و دست آخر به نظریهپردازیسیاسی انجامیده است. هرچند میان این پیمایش سهگانه، مرزبندی شفافی دیده نمیشود، اما از چنین منطقی در تفکر سیاسی مطهری میتوان دفاع کرد (یافته).
آیات قرآن,آیتالله مطهری,تفکر سیاسی,کلام سیاسی,فلسفۀ سیاسی و نظریهپردازیسیاسی
https://ipr.isri.ac.ir/article_50340.html
https://ipr.isri.ac.ir/article_50340_59acecb234cd6a730a68e1c198d6a496.pdf
پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)
پژوهش های سیاست اسلامی
2345-5705
2717-3720
5
11
2017
09
20
شاخصهای حکمرانی خوب در اندیشۀ سیاسی آیتالله جوادی آملی
37
60
FA
مرتضی
علویان
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران
m.alavian@umz.ac.ir
محمد
زارع پور
دانشجوی کارشناسی ارشد اندیشۀ سیاسی اسلام دانشگاه مازندران
maysamevelayat@yahoo.com
حکمرانی خوب ازجمله نظریاتی است که بهسرعت کانون توجه کشورهای پیشرفته و درحال توسعه جهان قرار گرفته است (تاریخچه)، موضوعی که انطباق آن با اندیشۀ سیاسی اندیشمندان شیعی بررسی نشده است (پیشینه)؛ بنابراین، شاخصهای حکمرانی خوب در اندیشۀ آیتالله جوادی آملی نیز، مبهم باقی مانده است (مسئله). ازاینرو، با این پرسش که شاخصهای حکمرانی خوب در اندیشۀ سیاسی جوادی آملی چیست؟ (سؤال) مواجهیم. به اعتقاد نویسندگان، اندیشۀ سیاسی آیتالله جوادی آملی از ظرفیت دینی-شیعی پرداختن به نظریات روز سیاسی، برخوردار است (فرضیه). این پژوهش به شیوۀ توصیف- تحلیل (روش) درصدد دستیابی به شاخصهای حکمرانی خوب دینی (بومی) از نگاه آیتالله جوادی آملی است (هدف). امکان بومیسازی شاخصهای حکمرانی خوب براساس آموزههای دینی بر پایۀ آرای سیاسی آیتالله جوادی آملی و ترمیم مدل غربی آن، از نتایج مقالۀ پیشروست؛ بهبیاندیگر، با اعتقاد به اینکه نظریات ایشان از موضعی دروندینی و ذیل گفتمان ولایت فقیه مطرح میشود، نشان میدهد که مؤلفههای حکمرانی خوب به زبانی متفاوت و در قالب واژگان اسلامی همچون مشورت، امربهمعروف، نهیازمنکر و... در اندیشۀ سیاسی ایشان نمود بارزی دارد (یافته).
حکمرانی خوب,جوادی آملی,اندیشۀ سیاسی,پارادایم و اسلام
https://ipr.isri.ac.ir/article_50342.html
https://ipr.isri.ac.ir/article_50342_c39a1f83c39feecf8c6b4ae113f3cc37.pdf
پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)
پژوهش های سیاست اسلامی
2345-5705
2717-3720
5
11
2017
09
20
واکاوی هویت مقاومت در جنبشهای بازخیزش مذهبی در عصر جهانیشدن، مطالعۀ موردی، جنبش اخوان المسلمین
61
84
FA
مهدی
براتعلی پور
دانشیار علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی
baratalipour@yahoo.com
رویکرد نظاممند به جنبشها، امر سیاسی جدیدی است که مستلزم گسترشِ مفهومی عمیق و همهجانبه از هویت است. جنبشها نشان دادهاند با تمایزگذاری بین خود و دیگران، مرزهای هویتی خود را ترسیم کرده و به اثبات هویت جمعی منحصر به فرد میپردازند (تاریخچه)، محوری که از دریچۀ تأثیر فنّاوریهای ارتباطی و اطلاعاتی جدید بر کاهش فاصلههای مکانی و فضایی آن، به عنوان خصیصه بارز جهانیشدن، کمتر دیده شده است (پیشینه). از ابهامات موجود، نبود شفافیت در شیوۀ زندگی مطلوبِ متکی بر هویت بازدارندۀ جنبشهای بازخیزش مذهبی در رویارویی با جهانی شدن است (مسئله)؛ لذا، پرسش اصلی آن است که در دورۀ کنونی، شیوۀ هویتیابی در جنبشهای بازخیزش مذهبی چگونه بوده و چه چهارچوبی را برای اندیشهورزی، رفتار اجتماعی و ساخت سیاسی پیشنهاد میکند؟ (سؤال) احتمالاً شیوۀ هویتیابی در جنبشهای بازخیزش مذهبی چون اخوان المسلمین، بر پایۀ هویت مقاومت، تبلور مییابد (فرضیه). مقالۀ حاضر به شیوۀ جامعهشناسی تاریخی با ابزار گردآوری اسنادی (روش) در پی تنویر آن؛ برای نیل به شناسایی چگونگی تعریف هویت در جنبشهای بازخیزش مذهبی در دورۀ جهانیشدن است (هدف). این جنبشها بر هویتهای خاص، مسئولیتپذیری اخلاقی و ساختهای مشارکتجویانه اتکا دارند و شیوۀ هویتیابی دارای ظرفیت حرکت از راستکیشی به تأملی، (بنیانهای فکری)، از خشونتورزی به آشتیجویی (شیوههای رفتاری). و از ساخت پایگانی قدرت به روابط بیناکنشی فرهنگی (توانش سیاسی) است (یافته).
هویت مقاومت,جنبشهای بازخیزش مذهبی,منطقۀ جنوب غرب آسیا,شمال افریقا و اخوان المسلمین
https://ipr.isri.ac.ir/article_50343.html
https://ipr.isri.ac.ir/article_50343_89b54bda6d5d8cdc7cfab8976f9abf51.pdf
پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)
پژوهش های سیاست اسلامی
2345-5705
2717-3720
5
11
2017
09
20
تأثیرات جامعهشناختی هیئتهای مذهبی بر مؤلفههای مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی ایران
85
112
FA
مرتضی
شیرودی
دانشیار علوم سیاسی پژوهشگاه امام صادق(ع)
dshirody@yahoo.com
محمدسجاد
شیرودی
کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیک
mahdydell@yahoo.com
در ایران معاصر، مطالعۀ جامعهشناختی پدیدههای سیاسی، عمر درازی ندارد (تاریخچه). چنین مطالعاتی در ایران پس از انقلاب اسلامی نیز، بسی نوپاتر است (پیشینه). ازاینرو، همۀ زوایای تأثیرات جامعهشناختی گروههای اجتماعی چون هیئتهای مذهبی در مقایس ملی، استانی و شهری بر مؤلفههای مشارکت سیاسی جمهوری اسلامی بررسی نشده و همچنان تصور کلی آن است که نهادهای حکومتی نه گروههای اجتماعی، فعال مایشا هستند (مسئله). فقدان تنویر اثر بخشیهای پیشگفته، این پرسش که «نوع، میزان و سهم اثرگذاریهای اجتماعی هیئتهای مذهبی بر مشارکت سیاسی جمهوری اسلامی چیست؟» را پیش پای ما میگذارد (سؤال). هیئتهای مذهبی، به مثابۀ نهاد اجتماعی غیردولتی، از وجاهت و مقبولیت عمیق در ذهن و دل مردم و درنتیجه، از کارکردهای مؤثری چون مشروعیتزایی دزدایی برخوردارند (فرضیه). نویسندگان این مقاله کوشدهاند با بررسی نقش عناصر جامعهشناختی سیاسی چون سن، جنس، قومیت و گروههای مراجع در هیئتهای مذهبی، میزان تأثیر آن را بر مؤلفههایی چون انتخابات، راهپیماییها و سخنرانیهای سیاسی، به مصداق بارز مشارکت سیاسی مردم، نشان دهند (روش) و صورتبندی جدیدی از کارکردهای پنهان و آشکار هیئتها، با تعمیم نتایج بررسی هیئتهای شهریار، ارائه دهد (هدف). این بررسی نشان میدهد: عناصر جامعهشناختی هیئتهای مذهبی بر افزایش و کاهش مشروعیت سیاسی نظام جمهوری اسلامی نقش رو به رشدی دارند (یافته).
جامعهشناسی,سیاست,هیئتهای مذهبی,مشارکت سیاسی,انتخابات,راهپیمایی و جمهوری اسلامی
https://ipr.isri.ac.ir/article_50344.html
https://ipr.isri.ac.ir/article_50344_f4f40eb0559828fccb5f66d19fa8994a.pdf
پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)
پژوهش های سیاست اسلامی
2345-5705
2717-3720
5
11
2017
09
20
شالودهشکنی خودبنیانی تفکر غربی و تبیین مردمسالاری دینی در اندیشۀ سیاسی امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری مدظله
113
135
FA
علیرضا
آقاحسینی
دانشیار علوم سیاسی دانشگاه اصفهان
a.aghahosseini@ase.ui.ac.ir
علی
علی حسینی
استادیار علوم سیاسی دانشگاه اصفهان
a.alihosseini@ase.ui.ac.ir
ساسان
کرمشاهی
دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه اصفهان
sasankaramshahi@yahoo.com
تاریخ گفتمان روشنفکران غربگرا، نشان از تأثیر از اندیشۀ مدرنیته دارد، گفتمانی که امام خمینی و سپس رهبری، با نقادی آن به ارائه و تثبیت مدل جایگزین بومی (دینی) پرداختهاند (تاریخچه). مقولهای که از دریچۀ شالودهشکنی خودبنیانی تفکر غربی، وارسی نشده است (پیشینه). در شرایطی که هیچیک از گفتمانهای مدرنیته قادر نبود پاسخگوی مسائل جامعۀ ایرانی باشد (مسئله). اما نظام جایگزین چه میتوانست باشد؟ (سؤال) امام خمینی با احیای گفتمان اسلامگرایی و شالودهشکنی از گفتمان غربگرا، قرائتی بدیع از هستی، انسان و دین ارائه داد که میتوان آن را در قالب گفتمانی که نه ریشه در مدرنیته غربی دارد و نه متأثر از موج نسبیگرایی پستمدرنی، و نه سنتگرا و نوستالژیک است، مطرح کرد و رهبری آن را در شکل مردمسالاری دینی تداوم بخشید. این گفتمان، گفتمانی برخاسته از متن اسلامی-ایرانی است که غایتی متعالی برای انسانِ آشفته و افسردۀ عصر جدید به ارمغان آورد (فرضیه). مقالۀ پیشرو، با استفاده از شیوۀ تحلیل محتوا در چهارچوب شالودهشکنی به مثابه راهبردی تحلیلی (روش) در پی ترسیم گفتمان پیش گفته است (هدف) تا نشان دهد، مدل مطلوب نظام سیاسی مردمسالاری، تنها براساس اصالتها و ارزشهای بومی و دینی قابل تعریف و دوام است (یافته).
شالودهشکنی,گفتمان امام خمینی-(ره),گفتمان رهبر انقلاب,دمکراسی استعلایی و مردمسالاریدینی
https://ipr.isri.ac.ir/article_50345.html
https://ipr.isri.ac.ir/article_50345_66f68148d35c26138b510373c3211146.pdf
پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)
پژوهش های سیاست اسلامی
2345-5705
2717-3720
5
11
2017
09
20
جایگاه عدالت در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت و الگوی لیبرالی توسعه با تأکید بر آراء امام خامنهای مدظله
137
161
FA
مسعود
جعفرینژاد
استادیار علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی شهرضا
pegah220ja@yahoo.com
شعیب
بهمن
0000-0003-3642-0931
دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا
shuaibbahman@gmail.com
عدالت همواره مورد توجه جدی بشر قرار داشته است (تاریخچه)، اما بیشتر در عالم نظر، نه در دنیای عمل و بهصورت کلی، نه به شکل مقایسهای و تنها در سطوح خرد، آن را جستوجو کرده است (پیشینه)؛ ازاینرو، نباید تعجب کرد که مقایسهای از عدالت در نگاه لیبرالی و اسلامی بر پایه نگاه امام خامنهایa در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، در دسترس نباشد(مسئله)، بنابراین،نوشتار پیش رو در صدد پاسخگویی به این سؤال است:«عدالت در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت و الگوهای لیبرالی توسعه و در قالب آراء آیتالله خامنهایa از چه جایگاه و تفاوتهایی برخوردار است؟»(سؤال). از دیدگاه ما،این تفاوتها، ماهوی و در ابعاد هستی، معرفت و روششناسانه قابل تحلیل است(فرضیه). نویسندگان این مقاله میکوشند تا با روش توصیفی،تحلیلی و تطبیقی و با استنباط از منابع معتبر اسلامی و بیانات حضرت آیتالله خامنهایa(روش) به تمایزات الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت با الگوهای لیبرالی توسعه در مقولۀ عدالت دست یابند(هدف). در الگوهای لیبرالی، توجه به حیات دنیوی، موجب نادیدهگرفتن نقش عدالت در توسعه میشود، عدالت در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت و در قالب آراء آیتالله خامنهایa به معنای پرهیز از تبعیض است و پیشرفت مبتنی بر عدالت، زمینهساز دستیابی به حیات طیبه تلقی میگردد(یافته).
عدالت,پیشرفت,الگو,لیبرالیسم,اسلام,توسعه و آیتالله خامنهای مدظله
https://ipr.isri.ac.ir/article_50347.html
https://ipr.isri.ac.ir/article_50347_54d7b3ed64461f3a90747cea3fb30de5.pdf