عناصر اساسی حکمرانی اداری از منظر آموزه های اسلامی

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مدیریت، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران، ایران

چکیده

یکی از مبانی پیشرفت هر جامعه‌ای‌، مدیریت نظام اداری یا شیوه حکمرانی اداری آن است. حکمرانی مطلوب و کارآمد، می‌تواند تسهیل کننده و زمینه‌ساز تحقق اهداف و برنامه‌های پیشرفت قرار گیرد. سه پارادایم (اداره امور عمومی ، مدیریت دولتی نوین و حکمرانی) برای مدیریت نظام اداری وجود دارد. عنصر اساسی پارادایم اداره امور عمومی «بوروکراسی» و عناصر اساسی مدیریت دولتی نوین «اقتصاد و خصوصی سازی»است و عنصر اساسی حکمرانی «مشارکت» است. حکمرانی اداری اسلام نیز دارای عناصری اساسی است که آن را نسبت به سایر پارادایم ها متمایز می گرداند پرسش اصلی آن است که عناصر اصلی حکمرانی اداری اسلام کدامند؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است که مدیران ، مردم ، معنویت ، خردورزی و خانواده عناصر اساسی حکمرانی اداری اسلام را شکل می دهند این عناصر متناظر با مختصات پارادایم های  مدیریت دولتی استنباط می شود، روش تحقیق، تحلیلی و استنباطی با محوریت متون اسلامی و راهبرد آموزه محوری است اصلی ترین منبع، نهج البلاغه به ویژه نامه 53 حضرت امیر(ع) معروف به عهد مالک اشتر است. برای دست یابی به الگوی طبقه بندی شده عناصر، از روش تحلیل مضمون هم استفاده می شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Basic elements of administrative governance from the perspective of Islamic teachings

نویسنده [English]

  • Aliagh Pirooz
Assistant Professor of Management, Institute of Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran
چکیده [English]

Healthy and strong administrative governance is not possible. Without such a government, the realization of macro policies and upstream documents of the Islamic Republic of Iran for the development and progress of the country is not possible.Because the best programs and policies with inefficient and possibly corrupt governance and management, in fact, turn against themselves.Islamic administrative rule has basic elements Which distinguishes it from other governments. The main question is what are the main elements of administrative governance according to Islamic teachings? The research findings determine these elements in the form of government size (degree of concentration), the nature of administrative positions, the role of people, the position of the family, rationality and spirituality in Islamic administrative governance.The purpose of this article is to present the basic elements of administrative governance from the perspective of Islamic teachings These elements are achieved in accordance with the coordinates of public management paradigms such as public administration, modern government management, and network governance. The research method is analytical and inferential with a focus on Islamic sources and a central teaching strategy. The main source is Nahj al-Balaghah, especially the letter 53 of Hazrat Amir (AS) known as Malik Ashtar. Thematic analysis method is also used to obtain a classified pattern of elements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • «Administrative governance»
  • « public administration»
  • « public participation»
  • «administrative system»
  • «administrative positions»
  • «Civil Society»
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
‫آمدی، عبدالواحد بن محمد. ۱۳۳۷. غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه‌ی محمدعلی انصاری. تهران.
‫ابن بابویه، محمد بن علی. ۱۴۰۳. الخصال. قم: جامعه مدرسین‏.
‫———. ۱۳۸۵. علل الشرائع. قم: کتاب فروشى داورى.
‫ابن شعبه حرانی، حسن بن علی. ۱۳۹۵. تحف العقول. قم: دارالحدیث.
‫اصغری یالقوزآغاجی، رعنا و جمال الدین محسنی زنوزی. ۱۳۹۳. «نقش دولت در تحول نظام اداری کشور»، مجله اقتصادی، س ۱۴، ش ۵ و ۶، ص ۴۱-۵۴.
‫الوانی، سیدمهدی. ۱۳۸۸. «حکمرانی خوب شبکه ای از کنشگران جامعه مدنی»، مدیریت توسعه و تحول، س ۱، ش ۱، ص ۱-۵.
‫———. ۱۳۹۴. مدیریت عمومی. تهران: نشر نی.
ب‍ررس‍‍ی ت‍طب‍ی‍ق‍‍ی ن‍ظری‍ه ح‍ک‍م‍ر ان‍‍ی خ‍وب ب‍‍ا آم‍وزه ه‍‍او س‍ی‍ره ح‍ک‍وم‍ت‍‍ی ام‍‍ام ع‍ل‍‍ی ( ع ). ۱۳۸۳. تهران: ۳۱. معاونت پژوهشی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی.
‫برهانی، بهاء الدین. ۱۳۸۶. مبانی مدیریت دولتی. تهران: پیام پویا.
‫چیت سازیان، علیرضا و محمد جوادی. ۱۳۹۴. «بازخوانی نظام انگیزش در سازمان جهادی»، مطالعات مدیریت و فرهنگ جهادی، ش ۱،  ص ۱۱۹-۱۳۸.
‫حر عاملی، محمد بن الحسن. ۱۴۰۳. وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
‫حقیقی، محمدعلی. ۱۳۸۴. بازرگانی بین الملل. تهران: دانشگاه تهران.
‫خاشعی، وحید و عطاءاله هرندی. ۱۳۹۳. «تبیین ابعاد حکم‌رانی متعالی مبتنی بر سیرة حکومتی امام علی (ع): تلفیق رویکرد اجتهادی و تحلیل محتوا»، پژوهش‌های علم و دین، س ۵، ش ۲، ص ۸۵-۱۱۰.
‫دانایی فرد، حسن. ۱۳۹۵. «به سوی چارچوبی برای مطالعه مدیریت دولتی اسلامی»، اسلام و مدیریت، س ۵، ش ۱۰، ص ۱۳۷-۱۶۰.
‫دهخدا، علی اکبر. ۱۳۷۷. لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
‫دیلمی، حسن بن محمد. ۱۳۹۷. ارشادالقلوب، ترجمه‌ی صادق حسن زاده. تهران: آل علی.
‫رزمی، محمدجواد و سمیه صدیقی. ۱۳۹۱. «الزامات تحقق حکمرانی خوب برای دستیابی به توسعه انسانی»، در چهارمین همایش ملی اقتصاد. خمین: دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین.
‫سالارزهی، حبیب الله. ۱۳۹۹. «مدیریت ارزش عمومی: پارادایم نوین در مدیریت دولتی بر پایه ارزش های عمومی»، پژوهش های مدیریت عمومی، س ۱۳، ش ۴۷، ص ۱۸۹-۲۱۸.
‫سالارزهی، حبیب اله و حبیب ابراهیم پور. ۱۳۹۱. «بررسی سیر تحول در پارادایم های مدیریت دولتی: از پارادایم مدیریت دولتی سنتی تا پارادایم حکمرانی خوب»، مدیریت دولتی، س ۴، ش ۹،  ص ۴۳-۶۲.
‫ش‍ه‍ی‍دث‍ان‍ی‌، زی‍ن‌ال‍دی‍ن‌ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌. ۱۳۷۶. منیة المرید فی ادب المفید و المستفید. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
‫طبری، محمد بن جریر. بی‌تا. تاریخ الأمم و الملوک. بیروت: دار التراث.
‫طوسی، محمد بن حسن. ۱۳۸۸. امالی. قم: اندیشه هادی.
- ---------- .1411، مصباح المتهجد، بیروت: موسسه فقه الشیعه.
‫عمید، حسن. ۱۳۸۳. فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیر کبیر.
‫قاضی ابو یوسف، یعقوب بن ابراهیم. بی‌تا. الخراخ. بیروت: دار المعرفة.
‫کاتوزیان، ناصر. ۱۳۷۶. حقوق مدنی ایران. تهران: بهمن برنا.
‫کارگروه بنیادین مدیریت اسلامی. ۱۳۹۷. پیش نویس نقشه جامع مدیریت اسلامی(نجما). قم: دانشگاه قم.
‫کلینی، محمدبن یعقوب. ۱۴۲۹. الکافی. قم: دار الحدیث.
‫مازندرانی، محمدصالح بن احمد. ۱۳۴۲. شرح الکافی. تهران: مکتبه الاسلامیه للنشر.
‫مجلسی، محمدباقر. ۱۴۲۳. بحارالانوار، لجامعة الدرراخبار الائمه الاطهار (ع). بیروت: دارالاضواء.
‫محمدی ری شهری، محمد. ۱۳۷۷. میزان الحکمة، ترجمه‌ی حمیدرضا شیخی. قم: دار الحدیث.
‫محمودی، محمدباقر. ۱۳۷۶. نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغة. تهران: سازمان چاپ‌ و ‌‌انتشارات‌ وزارت ارشاد.
‫معین، محمد. ۱۳۸۶. فرهنگ فارسی. تهران: زرین‌.
‫مهرابی، امیرحمزه. ۱۳۹۵. «عیارسنجی بوروکراسی در محک آموزه‌های اسلام؛ بررسی و نقد خلأ تئوریک»، پژوهش های سیاست اسلامی، س ۴، ش ۱۰، ص ۳۹-۶۱.
‫میرمحمدی، سیدمحمد و اکبر حسن پور. 1390. «نظام اداری ایران: تحلیلی بر مشکلات و چالش ها»، چشم انداز مدیریت دولتی، س ۲، ش ۸، ص ۹-۲۲.
‫نوبری، علیرضا و سید شهاب الدین یعقوبی هیق. ۱۳۹۹. «تحلیل محتوای نامه های امام علی (ع) به کارگزاران با محوریت اصول حکمرانی»، پژوهش های سیاست اسلامی، س ۷، ش ۱۷، ص ۴۰-۷۰.
‫نوری، حسین. ۱۴۰۸. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. فم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
‫یوسفی شیخ رباط، محمد رضا و فهیمه بابایی. 1394. «طراحی مدل حکمرانی خوب بر اساس نامه مالک اشتر و مقایسه آن با اصول حکمرانی خوب بانک جهانی»، اقتصاد اسلامی، س ۱۵، ش ۵۷، ص ۳۱-۶۲.
Drechsler, Wolfgang. 2004. “Governance, Good Governance, And Government: The Case For Estonian Administrative Capacity,” TRAMES 8 (4): 388-396.
König, Klaus. 2003. “On the Typology of Public Administration,” International Review of Administrative Sciences 69 (4): 449-462.
Pettai, v., and E. Illing. 2004. “Governance and Good Governance,” Journal of Humanities and Social Sciences 8 (4).
 Stivers, Camilla. 2003. “Administration Versus Management: A Reading from Beyond the Boundaries,” Administration & Society 35 (2): 210-230.