بررسی سیاست‎های مدیریت بحران در قرآن با محوریت «جنگ احد»

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت اسلامی، پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه مدیریت، پژوهشکده علوم اجتماعی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران،

چکیده

«بحران» همواره پدیدۀ شایعی در سازمان‎ها و جوامع بوده و مدیریت بحران از اهمیت بالایی برخوردار است. دانش مدیریت از اواخر دهۀ 1970، بر ضرورت پیش‎بینی نظام‎مند و کسب آمادگی برای برخورد با بحرانی که حیات سازمان‎ها و جوامع را تهدید می‎کند، پرداخته است. پرسش اصلی این نوشتار آن است که قرآن چه سیاست‎ها یا راهکارهایی برای مدیریت بحران با محوریت «جنگ احد» ارائه کرده است. هدف ارائۀ سیاست‎های مدیریت بحران با محوریت جنگ احد است. یافته‎های پژوهش حاکی از آن است که قرآن‎کریم سیاست‎هایی را در مراحل قبل، حین و بعد از بحران ارائه می‎کند. این سیاست‎ها عبارت‎اند‍ از: تعیین محدوده بحران به روش مشورت، پیشگیری از فروپاشی نیروها و روحیه‎بخشی و امیدبخشی با یادآوری ولایت، نصرت و امداد الهی و نیز اصلاح باورهای نیروها، یادآوری تحقق وعدۀ نصرت الهی، یادآوری پاداش‎های ارزشمند، دعوت به تداوم مقاومت، نوید پیروزی نهایی، ایجاد آرامش، بهسازی روحی و روانی با یادآوری مقایسه‎ای میان رنج‎ها، بخشش، تحلیل عوامل شکست و عبرت‎گیری. روش پژوهش، توصیفی و تحلیلی و استفاده از تفاسیر قرآن‎ کریم است و برای دستیابی به الگوی طبقه ‎بندی‎شده، از روش تحلیل مضمون هم استفاده می ‎شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining crisis Management Policies in the Qur'an, Focusing on the "Battle of Uhud

نویسندگان [English]

  • Aliagh Pirooz 1
  • abutaleb khedmaty 2
1 Assistant Professor, Islamic Management Department, Islamic Systems Research Institute, Islamic Culture and Thought Research Center, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Management, Research Institute of Social Sciences, Hoza Research Center and University, Qom, Iran
چکیده [English]

"Crisis" has always been a common phenomenon in organizations and societies, and crisis management has been of great importance. Management science has studied "crisis management" since the late 1970s. "Crisis Management" deals with the necessity of systematic forecasting and getting ready to deal with a crisis that threatens the life of organizations and societies. The main question of this article is: What policies or solutions has the Quran provided for crisis management, focusing on the "Battle of Uhud"? The goal is to provide crisis management policies, focusing on the "Ehud War". The findings of the research indicate that the Holy Quran provides policies in the stages before, during and after the crisis. These policies include: determining the scope of the crisis through consultation, preventing the collapse of the forces and giving morale and hope by reminding of the guardianship, help and divine aid, as well as correcting the beliefs of the forces, reminding the fulfillment of the promise of divine help, reminding of valuable rewards, calling for the continuation of resistance, The promise of final victory, creating peace, mental and spiritual improvement by remembering the comparison between sufferings, forgiveness, analysis of the factors of failure and learning lessons. The research method is descriptive and analytical and using interpretations of the Holy Quran. And to achieve the classified pattern, the theme analysis method is also used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Management
  • Crisis
  • Crisis Management
  • Battle of Uhud
  • Crisis Policy
قرآن‎کریم
ابراهیمی، الهه و امیر غفوریان شاگردی و سعید آیباغی اصفهانی (1400). «ارائۀ الگوی مدیریت بحران حضرت ابراهیم† با بهره‎گیری از ابعاد چرخۀ سامانۀ مدیریت بحران جامع»، فصلنامۀ مدیریت اسلامی، س 29، ش 1، ص 89-120.
ابن‎هشام، عبدالملک‎بن‎هشام (بی‎تا). السیرۀ النبویة، تصحیح مصطفی سقا، ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شبلی، بیروت: دارالمعرفة.
باقری، مصباح‎الهدی (1380). «جنبه‎هایی از مدیریت بحران یپامبر اکرمˆ » فصلنامۀ اندیشۀ صادق، س 2، ش 3 و 4، ص 3-21.
باقی، عبدالرضا، احمدرضا شاهعلی و فاطمه‎زهرا تصدیقی (1395). «اصول و راهبرد امام‎علی† در مدیریت بحران‎های سیاسی-اجتماعی»، فصلنامۀ مدیریت بحران، س 7، ش 27، ص 9-50.
پورحیدری، غلامرضا، لیلا ذکریایی، حسین سپاسی‎مقدم و مهدی نجفی (1388). «ارزشیابی دورۀ مدیریت بحران ویژۀ مدیران و اعضای ستاد حوادث غیرمترقبه شهرستان‎های استان تهران»، (بررسی تأثیر ویژگی‎های جمعیتی شرکت‎کنندگان بر نگرش آنان از مباحث مدیریت بحران و میزان رضایت از دوره‎ها). امداد و نجات، س 1، ش 1، ص 24-35.
تاجیک، محمدرضا (1384). مدیریت بحران (نقدی بر شیوه‎های تحلیل و تدبیر بحران در ایران)، تهران: فرهنگ گفتمان.
تقی‎پور جاوی، محسن (1390). «مدیریت بحران در قرآن‎کریم با رویکرد بحران‎های روحی و معنوی»، پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد، اصفهان: دانشکدۀ معارف قرآنی اصفهان.
جعفریان، رسول (1382). تاریخ سیاسی اسلام، تهران: دلیل ما.
جوادی آملی، عبدالله (1390). تفسیر تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء.
حسینی، حسین (1385). «بحران چیست و چگونه تعریف می‎شود»، فصلنامۀ امنیت، س 5، ش 1 و 2، ص 7-51.
خطیبی کوشکک، محمد (1384). «درآمدی بر نقش اسلام در حل بحران‎های سیاسی-اجتماعی»، فصلنامۀ حصون، س 6، ش 5، ص 117-118.
راغب اصفهانی، حسین‎بن‎محمد (1416). مفردات الفاظ قرآن، پژوهش صفوان عدنان داودی، دمشق: دارالقلم.
رحیمی، حسن (روشن) (1399). «الگوی مدیریت بحران در اندیشۀ امام‎خمینی (ره)»، فصلنامۀ مدیریت بحران، س 12، ش 4، ص 73-98.
رضائیان، علی (1387). مبانی سازمان و مدیریت، تهران: سمت.
سواد کوهی‎فر، ساسان و جواد ذکائی فاتح (1392). «ملاحظات پدافند غیرعامل و مدیریت بحران در خدمات اورژانس پژشکی صحرایی در شرایط بحران»، همایش سراسری پدافند غیرعامل در علوم و مهندسی، ص 1-19.
طاوسی، احمدرضا و امیر احمدنژاد (1401). «نگاه قرآن به مدیریت بحران در جنگ‎های صدر اسلام؛ با تأکید بر سوره‎های آل‎‎عمران و انفال»، فصلنامۀ رهیافتهای نوین در مدیریت جهادی و حکمرانی اسلامی، س 2، ش 3، ص 20-37.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1390). تفسیر المیزان، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل‎بن‎حسن (1408). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
طیری، محمدبن‎جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
عبیات، عاطی و مالک کعب عمیر (1394). «مدیریت در قرآن‎کریم، مدیریت بحران خشکسالی و امنیت غذایی در سورۀ یوسف»، فصلنامۀ قرآنی کوثر، ش 56، ص 23-50.
عفری، عبدالسید (1394). «مدیریت بحران از دیدگاه قرآن با محوریت سورۀ یوسف»، پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد، قم: دانشکدۀ اصول دین.
کارگروه بنیادین مدیریت اسلامی (1395). پیشنویس نقشۀ جامع مدیریت اسلامی، قم: دانشگاه قم.
کاظمی، علی‎اصغر (1376). مدیریت بحرانهای بینالمللی، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
محمدشفیعی، محمدرضا و امیرحسین محمدشفیعی (1394). «بحران و راهکارهای مدیریتی آن»، دومین کنفرانس بینالمللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، استانبول.
محمدی‎سیرت، حسین (1392). اصول مدیریت بحران در قرآنکریم با تأکید بر قصص انبیای اولوالعزم، تهران: دانشگاه امام‎صادق†.
مرکز مطالعات و خدمات تخصصی شهری و روستایی پژوهشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی (1385). آشنایی با مدیریت بحران با تأکید بر نقاط روستایی، تهران: وزارت کشور سازمان شهرداری‎ها و دهیاری‎های کشور.
مصطفوی، حسن (1385). الپژوهش فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز نشر آثار العلامه المصطفوی.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1387). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
ناظم بکائی، محسن، محمدحسین نوکنده مردانی و محمد نوروزی (1389). «بررسی و تبیین انحطاط فرهنگی از دیدگاه قرآن و آموزه‎های دینی و ارائۀ راهکارهای عملی مأخوذ از آن»، ماهنامۀ مهندسی فرهنگی، س 4، ش 43 و 44، ص 80-91.
نجات‎بخش اصفهانی، علی (1399). «الگوی مدیریت بحران حضرت موسی† در آیات قرآن‎کریم»، دوفصلنامۀ تمدن اسلامی و دینپژوهی، س 2، ش 5، ص 34-55.
نجات‎بخش اصفهانی، علی (1399). مدیریت بحران براساس الگوی مدیریتی حضرت موسی†، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.