مبانی مؤلفۀ «کارگزار آزادی» و عناصر تشکیل‎دهندۀ آن در نظریۀ قرآنی آزادی

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسنده

دکترای علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

برای دستیابی به منظومۀ فکری آزادی در قرآن ‎کریم لازم است مبتنی بر چهارچوبی قرآنی به مجموعه‎ای از مؤلفه ‎ها پرداخت که طرح منسجم تمامی آ‎ن ‎ها منجر به تصویری کامل از سیمای آزادی در قرآن‎کریم می‎شود. یکی از این مؤلفه‎ ها «کارگزار آزادی» است. پژوهش پیشِ‎رو درپی پاسخ به این سؤال است که در قرآن‎کریم چه عناصری مسئولیت ایجاد زمینه‎های لازم برای بهره‎مندی اعضای جامعه از آزادی‎های خود را برعهده داشته و چگونه این مهم را محقق می ‎کنند. برای پاسخ ازطریق رویکرد پژوهش موضوعی قرآن‎کریم و مبتنی بر روش تفسیری قرآن به قرآن، مؤلفۀ مدار آزادی محورِ هویت‎بخش دیگر مؤلفه‎های نظریۀ قرآنی آزادی شناخته شده و عنصر «حق» مبنای تعیین‎کنندۀ این مؤلفه شناسایی شد. استقرار و حاکمیت‎یافتن «حق» در عرصۀ اجتماع با ایجاد نظم و قاعده در تعاملات انسانی زمینۀ بهره‎مندی انسان‎ها از آزادی را فراهم آورده و استبداد و استثمار را از روابط انسانی می‎زداید. بنابراین، هر عاملی که مسئولیت طرح، تبیین، استقرار و حفاظت از حاکمیت «حق» را برعهده دارد کارگزار آزادی شناسایی می‎شود. براین‎اساس، قرآن‎کریم «دین، انبیای الهی و جامعۀ دینی» را کارگزاران آزادی معرفی می‎کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the basis and elements of the "agent" component in the Quranic theory of freedom

نویسنده [English]

  • Eshagh Soltani
PhD in Political Science, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In order to achieve the intellectual system of freedom in the Holy Qur'an, it is necessary to deal with a set of components based on the Qur'anic framework, all of which have a coherent design that leads to a complete picture of the image of freedom in the Holy Qur'an. One of these components is the "freedom agent". The present study seeks to answer the question of what elements in the Holy Qur'an are responsible for creating the necessary conditions for members of society to enjoy their freedoms and how do they achieve this important? To answer this question, To answer this question in the heart of the thematic research approach of the Holy Qur'an and based on the interpretation method of the Qur'an to the Qur'an, the freedom-oriented component is first discussed as the identifying axis of other components of the Quranic theory of freedom, and the element of "right" is identified as the determining content of this component. Establishment and sovereignty of rights in the field of society by creating order in human interactions provides the basis for cooperation and human enjoyment of freedom and eliminates tyranny and exploitation of human relations. Therefore, any factor that is responsible for designing, explaining, establishing and protecting the rule of law in the social arena is identified as an agent of freedom. Accordingly, the Holy Qur'an introduces religion, divine prophets, and the religious community as agents of freedom.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Freedom Agent
  • Freedom
  • Freedom Orbit
  • Truth-oriented Freedom
  • Holy Quran
قرآن‎کریم
اسکینر، کوئنتین (1390). آزادی مقدم بر لیبرالیسم، ترجمۀ فریدون مجلسی، تهران، فرهنگ جاوید.
ایازی، سیدمحمدعلی (1380). آزادی در قرآن، تهران، مؤسسۀ نشر و تحقیقات ذکر.
برلین، آیزایا (1368). چهار مقاله دربارۀ آزادی، ترجمۀ محمدعلی موحد، تهران، خوارزمی.
پتی، فیلیپ (1388). جمهوری‎خواهی (نظریه‎ای در آزادی و حکومت). ترجمۀ فرهاد مجلسی‎پور، تهران، شیرازه.
راغب اصفهانى، حسین‎بن‎محمد (1369). مفردات الفاظ قرآن، ترجمۀ غلامرضا خسروی حسینی، تهران، مرتضوی.
روسو، ژان-ژاک (1380). قرارداد اجتماعی، ترجمۀ مرتضی کلانتری، تهران، آگاه.
سلطانی، اسحاق (1399).رهیافتی به نظریۀ قرآنی آزادی؛ با تأکید بر آرای علامه‎طباطبایی، رسالۀ دورۀ دکتری اندیشه‎های سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی.
سلطانی، اسحاق (1400). «جایگاه مؤلفۀ مدار آزادی در نظریۀ قرآنی آزادی»، رهیافت‎های سیاسی و بین‎المللی، س 12، ش 66، ص101-126.
سیدباقری، سیدکاظم (1397). «حق مشارکت شهروندان و آزادی سیاسی با تأکید بر قرآن‎کریم»، پژوهش‎های سیاست اسلامی، س 6، ش 14، ص41-66.
صدر، سیدمحمدباقر (1395). پژوهش‎های قرآنی، قم، دارالصدر.
طباطبائی، سیدمحمد‎حسین (1374). تفسیر المیزان، ترجمۀ محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبائی، محمدحسین (1396). قرآن در اسلام، قم، بوستان کتاب.
طبرسی، فضل‎بن‎حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو.
کانت، ایمانوئل (1394). بنیاد مابعدالطبیعۀ اخلاق، ترجمۀ حمید عنایت و علی قیصری، تهران، خوارزمی.
کنستان، بنژامن (1392). شور آزادی، ترجمۀ عبدالوهاب احمدی، تهران، آگه.
مارکس، کارل (1384). سانسور و آزادی مطبوعات، ترجمۀ حسن مرتضوی، تهران، اختران.
ماکیاولی، نیکولو (1388). گفتارها، ترجمۀ حسن لطفی، تهران، خوارزمی.
مطهری، مرتضی (1380). نبرد حق و باطل (به‎ضمیمۀ تکامل اجتماعی انسان در تاریخ)، تهران، صدرا.
میراحمدی، منصور (1380). «مفهوم آزادی از دیدگاه قرآن»، علوم سیاسی، س 4، ش 15، ص109-122.
میل، جان استوارت (1395). رساله‎ای دربارۀ آزادی، ترجمۀ جواد شیخ‎الاسلامی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
هگل، ویلهلم (1368). خدایگان و بنده، ترجمۀ حمید عنایت، تهران، خوارزمی.
ویرولی، مائوریتسیو (1394). جمهوری‎خواهی، ترجمۀ حسن افشار، تهران، مرکز.
Gray, John (1996). Mill on Liberty: A Defence, New York, Cambridge.
Green, T.H. (2006). "Liberal Legislation and Freedom of Contract", in The Liberty Redder, edited by David Miller, New York, Routledge, pp21-33.
Hayek, Friedrich .f (1978). the Constitution of Liberty, Chicago: University of Chicago.