قدرت نامشروع و ثبات سیاسی شکننده در دوره پهلوی اول

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری رشتۀ علوم سیاسی گرایش جامعه شناسی سیاسی ،دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

جوهره سیاست و جامعه‌شناسی سیاسی، بر چگونگی نظم یافتن روابط نابرابر قدرت، میان حاکمان و فرمانبران استوار است. این دقیقاً همان چیزی است که ضرورت وجودی نظم سیاسی و استمرار یا اسقاط آن را توجیه می‌کند. لذا ساخت نهادی دولت و ثبات سیاسی آن مبنی بر اینکه از مشروعیت سیاسی لازم برخوردار باشد یا نباشد، در استمرار یا اسقاط آن نقش برجسته‌ای دارد. در این راستا، پژوهش حاضر بر این امر تأکید دارد که دولت‌سازی در دوره پهلوی اول در تعارض با دموکراسی استقرار یافت و به‌تبع آن از فقدان مشروعیت رنج می‌برد و ثبات سیاسی آن شکننده بود؛ بنابراین، در این پژوهش، ساخت نهادی دولت در پهلوی اول و ارتباط آن با نهادهای دموکراسی به‌عنوان مهم‌ترین مؤلفه مشروعیت دهنده به روابط نابرابر قدرت مورد بررسی قرار می‌گیرد و درصدد پاسخ‌گویی به این سؤال است که چرا نظم سیاسی در دوره پهلوی اول از مشروعیت سیاسی لازم برخوردار نبوده است؟ فرضیه پژوهش مبتنی بر این پاسخ است که میل رژیم در دوره اول پهلوی به سمت قدرت نامشروع از رهگذر تعارض میان منافع شخصی و منافعی غیرشخصی در تعارض با نهادمندی سیاسی قرار گرفت و به‌تبع آن رژیم از بازتولید مشروعیت سیاسی ناتوان و نظم سیاسی با زوال و فقدان مشروعیت روبه‌رو شد. داده‌ها از طریق روش کتابخانه‌ای ـ اسنادی گردآوری و تحلیل داده‌ها با بهره‌گیری از «نظریه تعارض منافع و ارزش‌ها» تامس نیگل انجام شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Illegitimate power and fragile political stability in the first Pahlavi period

نویسندگان [English]

  • Saeed Haji Naseri 1
  • Ali Mohammadi masiri 2
1 Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Ph.D. student in the field of political science, majoring in political sociology, Tehran University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The essence of politics and political sociology is based on how to regulate the unequal power relations between the rulers and the ruled. This is exactly what justifies the existential necessity of the political order and its continuation or overthrow. Therefore, the institutional construction of the state and its political stability, based on whether it has the necessary political legitimacy or not, plays a prominent role in its continuation or overthrow. In this regard, the current research emphasizes that state-building in the first Pahlavi period was established in conflict with democracy, and as a result, it suffered from a lack of legitimacy and its political stability was fragile; Therefore, in this research, the institutional structure of the government and its relationship with the institutions of democracy are examined as the most important component of legitimizing unequal power relations And it tries to answer the question why the political order did not have the necessary political legitimacy during the first Pahlavi period? The hypothesis of the research is based on the answer that the desire of the government in the first Pahlavi period towards illegitimate power through the conflict between personal and impersonal interests came into conflict with political institutionalism, and as a result, the regime was incapable of reproducing political legitimacy and the political order was deteriorating. The lack of legitimacy was faced. The data has been collected through the library-document method and data analysis has been done using Thomas Nigel's "Conflict of Interests and Values Theory".

کلیدواژه‌ها [English]

  • state building
  • democratization
  • fragile state
  • Conflict of interest
  • political legitimacy
آبراهامیان، یرواند (13۹۱). ایران بین دو انقلاب؛ از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ترجمه محسن مدیر شانه­چی، تهران، مرکز.
آصف، محمدحسن (۱۳۸۴). مبانی ایدئولوژیکی حکومت در دوران پهلوی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
امینی، داوود (۱۳۸۲). چالش‎های روحانیت با رضاشاه، تهران، نشر سپاس.
بروک، لوتار و دیگران (1394). دولتهای شکننده: جامعهشناسی جنگ و منازعه در دنیای مدرن، ترجمه احمد رشیدی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
بروکر، پل (1384). رژیمهای غیر دموکراتیک، ترجمه علیرضا سمیعی اصفهانی، تهران، نشر کویر.
بشیریه، حسین (‍۱۳۸۰). موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران، نشر گام نو.
بصیرت‎منش، حمید (1376). علما و رژیم رضا شاه: نظری بر عملکرد سیاسی - فرهنگی روحانیون در سالهای 1305 - 1320ش، تهران، نشر عروج.
پیتر آوری (۱۳۳۲). تاریخ معاصر ایران، تهران، انتشارات صدری.
پهلوان، کیوان (۱۳۸۴). رضاشاه و دیدگاههایش، تهران، انتشارات خاورزمین.
پیمان، حبیب‎الله (۱۳۹۳). عوامل تکوین و بازتولید استبداد در ایران، تهران، انتشارات قلم.
جعفری ندوشتن، علی‎اکبر و زارعی محمودآبادی، حسن (۱۳۸۲). تجدیدنظرهای چندگانه در قانون اساسی مشروطه، تهران، انتشارات انقلاب اسلامی.
جمشیدیان، سجاد و پروانه، نادر (1۳۹۰). «بررسی عملکرد نیروهای مخالف رضاشاه در مجلس ششم شورای ملی»، اسناد بهارستان، س ۱، ش ۱۱، ص ۴۷ ـ 70.
جوزف، ام. آپتون (۱۳۵۹). نگرشی بر تاریخ ایران نوین، ترجمه یعقوب آژند، تهران، نشر نیلوفر.
دانش، یوسف (۱۳۹۵). مبارزات دموکراتیک ایران پیش از انقلاب ۱۳۵۷، ترجمه بهروز اهدائی، تهران، اطلاعات.
دولت‎آبادی، یحیی (۱۳۷۱). حیات یحیی، تهران، انتشارات عطار و فردوس.
رستمی، فرهاد (۱۳۷۸). پهلویها به روایت اسناد، تهران، چاپ و نشر نظر.
رنجبر، مقصود (۱۳۸۳). «امنیت رضاخانی»، زمانه، س ۳، ش 24، ص ۱ ـ ۲۰.
سریع‎القلم، محمود (1378). «توسعه سیاسی و ثبات سیاسی»، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، س ۱۴، ش 145 ـ 146، ص ۴ ـ ۱۱.
ـــــــــــــــــــــــــــ (۱۳۹۷). اقتدارگرایی ایرانی در عهد پهلوی، تهران، نشر گاندی.
سلامی، غلامرضا (۱۳۸۴). اسنادی از انتخابات مجلس پنجم در دوره رضاشاه، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
سنائی، وحید (۱۳۹۶). دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
سنجابی، کریم (۱۳۶۸). امید و ناامیدیها، لندن، جبهه ملیون ایران.
شیخ‎الاسلامی، جواد (۱۳۷۹). صعود و سقوط تیمورتاش، تهران، نشر توس.
صارمی شهاب، اصغر (۱۳۷۸). احزاب دولتی و نقش آنها در تاریخ معاصر ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
عسکری رانکوهی، عظیم (۱۳۵۰). «مجلس دوره هفتم شورای ملی»، وحید، س ۱، ش 88، ص ۱۳۰ ـ ۱۳۲.
فراستخواه، مقصود (۱۳۸۰).‎«دو قرن چالش توسعه و دموکراسی در ایران»، نشریه اطلاعات سیاسی، س ۱۶، شماره 171، ص ۷۲ ـ ۸۱.
فرهادنیا، ناهید (۱۳۸۷). «مجلس شورای ملی دوره ششم»، بهارستان، س ۳، ش ۸۲، ص ۳۹۲ ـ ۳۹۹.
فلاح زاده، حسین (۱۳۹۱). رضاخان و توسعه ایران، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فوران، جان (1377). مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، تهران، خدمات فرهنگی رسا.
فولادزاده، عبدالأمیر (۱۳۶۹). شاهنشاهی پهلوی در ایران، قم، کانون نشر اندیشه اسلامی.
قاضی، نعمت‎الله (۱۳۷۲). علل سقوط حکومت رضاشاه، تهران، نشر آثار.
قیصری، علی و نصر، ولی (۱۴۰۱). دموکراسی در ایران، تهران، فرهنگ جاوید.
کاتوزیان، محمدعلی (۱۳۷۹). دولت و جامعه در ایران، ترجمه حسن افشار، تهران، نشر مرکز.
کاتوزیان، همایون (۱۳۷۱). مصدق و نبرد قدرت، مترجم، احمد تدین، تهران، رسا.
کاتوزیان، محمدعلی (۱۳۷۲). «دموکراسی، دیکتاتوری، مسئولیت ملت»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، س ۸، ش ۶۷، ص ۴ ـ ۷.
کاتوزیان، محمدعلی و احمدی حمید (۱۳۸۳). «مشروعیت سیاسی و پایگاه اجتماعی رضا شاه»، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، س ۱۸، ش ۲۰۳ و ۲۰۴، ص ۹۶ ـ ۱۱۳.
کریسبرگ، لویس و دایتون نا، بروس دبلیو (۱۳۹۷). از خشونت تا دموکراسی، ترجمه عسگر قهرمان‎‎پور، تهران، نشر جوینده.
مختاری اصفهانی، رضا (۱۳۹۴). پهلوی اول، از کودتا تا سقوط، تهران، انتشارات پارسه.
معظمی، عبدالعلی (۱۳۹۵). خودکامگی و خودکامگان در تاریخ، تهران،‎ نشر علم.
مکی، حسین (۱۳۶۴). محمد مصدق و نطقهای تاریخی او در دوره پنجم و ششم تقنینیه، تهران، انتشارات جاویدان.
ملایی توانی، علیرضا (۱۳۸۱). مجلس شورای ملی و تحکیم دیکتاتوری، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
میرزا صالح، غلام‎حسین (۱۳۷۲). رضاشاه؛ خاطرات سلیمان بهبودی، شمس پهلوی، علی ایزدی، تهران، طرح نو.
نوذری، عزت‎الله (۱۳۸۰). تاریخ احزاب سیاسی در ایران، شیراز، نشر نوید شیراز.
نوروزی، نور محمد و دیگران (1382). چالش مشروعیت و بازسازی نظم سیاسی در خاورمیانه، تهران، موسسه مطالعات اندیشه‎سازان نور.
نوزانی، بهرام (۱۳۸۳).«دشمن پهلوی/ گروه‎ها و جریان‎های اصلی مخالف در دوره حکومت پهلوی»، مجله زمانه، س ۳، ش ۲۱، ص ۵۳ ـ ۶۱.
نیگل، تامس (1399). جانبداری و برابری، ترجمه جواد حیدری، تهران، نشر فرهنگ نشر نو.
هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشر علم.
یاور، مجتبی (۱۳۹۴).‎ «نوستالژیا؛ مشروعیت و ضد مشروعیت در دولت پهلوی»، فصلنامه دولت پژوهشی، س ۱، ش ۴، ص ۸۱ ـ ۱۱۸.
British (1935), “Report on Situation in Iran”, F.O.371/Persia, 34 _18992.
British (1941),“ The Situation in Persia Iran”, F.O. 371/Persia,34 _ 27149.
Brock, Lothar and Others (2012), Fragile States: War and Conflict in the Modern World, Publisher Polity Press.
Brooker, Paul (2014), Non-democratic regimes: theory, government and politics, New York: St. Martin's Press.
Hass, w. s (1946), Iran, New York: Columbia University Press.
Nagel, Thomas (1995), Equality and Partiality, Oxford University Press.