اصول عدالت سیاسی در اندیشه امام خمینی(ره) و جان رالز

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته علوم سیاسی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

2 دانشیار گروه سیاست، پژوهشکده نظام‎های سیاسی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی، سمنان، ایران

چکیده

این مقاله به بررسی مقایسه ‎ای اصول عدالت سیاسی از منظر امام خمینی  و جان رالز می‎ پردازد‎. پرسش اصلی بر محور همین دشواره از منظر امام و مقایسه آن با جان رالز است که به نقاط اشتراک یا افتراقی در عدالت، متمرکز می‎ باشد. داده‌‌های این پژوهش که بر اساس روش مقایسه‌‎ای دو اندیشمند شکل گرفته است، حکایت از آن دارد که اندیشه سیاسی امام خمینی به ‎مثابه منظومه‌ای معنایی متشکل از مجموعه نشانه‌‎های به هم‎پیوسته است که در نظام فکری توحید-عدالت سامان یافته است. در مفصل ‎بندی گفتمانی اندیشه سیاسی ایشان، دال مرکزی عدالت است که در هسته مرکزی اندیشه ایشان است و همه دال‎های دیگر بر گرد آن می‌‎چرخند. ظلم ‎ستیزی، استکبارستیزی، مردم ‎گرایی و دفاع از مستضعفان ازجمله اصول عدالت سیاسی ایشان است، این در حالی است که در اندیشه سیاسی رالز، آزادی در صدر می‌نشیند و دیگر ارزش ها ازجمله عدالت با نوع خوانش از آن، تحلیل می ‎شود، از دیگر سو، اصولی چون امنیت همگانی، مشارکت عمومی و حق گزینش برابر، پاسداری از حقوق سیاسی همگان، حق انتقاد و نظارت و آزادی اجتماعات و برخورد با نافرمانی مدنی به‎صورت مشترک در اندیشه امام خمینی و جان رالز وجود دارد، هرچند که اهداف نهایی هرکدام از این اصول متفاوت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The principles of political justice in the thought of Imam Khomeini and John Rawls

نویسندگان [English]

  • Amir Heidary khoei 1
  • Seyed Kazem Seyed Bagheri 2
  • Hossein Rezapour 3
1 PhD student in political science, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran
2 Associate Professor, Department of Politics, Political Systems Research Institute, Research Institute of Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Medicine, University of Medical Sciences, Semnan, Iran
چکیده [English]

This article examines the concept of justice, especially political justice in the thought of Imam Khomeini and John Rawls. For this purpose, the indicators of political justice are determined first, and then they are examined in the thought of Imam Khomeini and John Rawls. The main question is, what are the principles and characteristics of political justice from the perspective of Imam Khomeini and what are the points of commonality or difference compared to John Rawls? The data of this research, which is based on the descriptive and analytical method and the comparison of two thinkers, shows that the political thought of Imam Khomeini is considered as a semantic system consisting of a set of interconnected signs. In the elaboration of Imam Khomeini's discourse on political justice, we can consider the central sign as "justice", which is at the core of his thought, and all other signs are in line with justice. Anti-tyranny, anti-arrogance, populism and defense of the oppressed are among the indicators of political justice specific to Imam Khomeini's thought, and indicators such as public security, public participation and equal right to choose, safeguarding the political rights of all, The right to criticize and monitor, and the freedom of assembly and dealing with civil disobedience are common in the thought of Imam Khomeini (RA) and John Rawls regarding political justice in order to develop and improve the human society as much as possible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini
  • John Rawls
  • thought
  • political theory
  • principles of political justice
قرآن کریم
‫ ‫اخوان کاظمی، بهرام (1384). «بررسی و نقد نظریه عدالت جان راولز»، کتاب نقد، س ۸، ش ۳۷، ص ۱۵۱-۱۸۰.
‫اشتراوس، لئو و فرهنگ رجایی (۱۳۷۳). فلسفه سیاسی چیست؟، تهران، علمی و فرهنگی.
‫افتخاری، اصغر (1386). «عدالت به مثابه «تعدیل»؛ درآمدی بر نظریۀ امام خمینیŠ در باب عدالت ملی و بین المللی»، دانش سیاسی، س ۳، ش ۵، ص ۳۹-۶۶.
‫امام جمعه زاده، سید جواد و جمیل میلانی (1391). «بررسی تطبیقی نظرات جان رالز و شهید مطهری در خصوص شاخص‌های عدالت سیاسی»، راهبرد توسعه، ش ۳۲، ص ۲۶-۴۸.
‫بابی، سعید (۱۳۷۹). هراس بنیادین: اروپامداری و ظهور اسلامگرایی، ترجمه‎ی غلامرضا جمشیدیها و موسی عنبری. تهران، دانشگاه تهران.
‫بشیریه، حسین (۱۳۷۵). «تاریخ اندیشه‌ها و جنبش‌های سیاسی در سده بیستم محافظه کاری در قرن بیستم (۲۶)»، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، س ۱۱، ش ۱۰۹-۱۱۰، ص ۳۲-۴۱.
‫بلوم، ویلیام تئودور (۱۳۷۳). نظریههای نظام سیاسی، ترجمه‎ی احمد تدین. تهران، انتشارات آران.
‫بهروزی لک، غلامرضا (۱۳۸۵). «اسلام سیاسی و جهانی‎شدن»، مطالعات راهبردی، س ۹، ش ۳۱، ص ۱۴۵-۱۷۱.
‫تاجیک، محمدرضا (۱۳۷۷). «غیریت، هویت و انقلاب ،شکل‎گیری گفتمان انقلابی در ایران»، متین، ش ۱، ص ۸۳-۱۰۶.
‫جمشیدی، محمد حسین و مسعود درودی (1389). «مفهوم و شاخصه‌های عدالت سیاسی در گفتمان سیاسی امام خمینیŠ با تأکید بر نظریه عدالت سیاسی راولز»، مطالعات انقلاب اسلامی، س ۷، ش ۲۲، ص ۱۸۳-۲۰۹.
‫جمشیدی، محمدحسین (۱۳۸۱). نظریه عدالت از دیدگاه ابونصر فارابی، امام خمینیŠ و شهید صدر نظریه عدالت از دیدگاه ابونصر فارابی، امام خمینیŠ و شهید صدر. تهران، پژوهشکده امام خمینیŠ و انقلاب اسلامی.
‫راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۳۷۳). المفردات فى غریب القرآن. تهران، المکتبه المرتضویه.
‫رالز، جان (1388). نظریه عدالت، ترجمه‎ی مرتضی بحرانی و سیدمحمدکمال سروریان. تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
‫راولز، جان (1385). عدالت به مثابه انصاف: یک بازگویی، ترجمه‎ی عرفان ثابتی. تهران، ققنوس.
‫رضایی جوزانی، نیکو و احمد بخشایش اردستانی (1397). «ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯿﺰان ﺗﺤﻘﻖ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در دوﻟﺖ ﻫﺎی ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧﺪﯾﺸﻪ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽŠ (۱۳۹۲-۱۳۶۸)»، مطالعات سیاسی، س ۱۰، ش ۴۰،  ص ۲۵-۴۴.
‫سبحانی، حسن و سید محمد رضوی (۱۳۸۳). «استخراج اصول حاکم بر ایده عدالت در آراء امام خمینی»، تحقیقات اقتصادی، س ۳۳، ش ۶۵، ص ۷۷-۱۰۸.
‫سیدباقری، سیدکاظم (۱۴۰۰). عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم. تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
‫طباطبایی، سیدمحمدحسین (۱۴۱۷). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
‫عباس تبار مقری، رحمت و شهربانو فولادی (1397). «عدالت سیاسی در اندیشه شهید مطهری و راولز در یک نگاه تطبیقی»، پژوهش‌های انقلاب اسلامی، س ۷، ش ۲۶، ص ۱۰۳-۱۲۰.
‫عنایت، حمید (۱۳۷۷). بنیاد فلسفه سیاسی در غرب. تهران، زمستان.
‫فراهیدی، خلیل بن احمد (۱۴۱۴). کتاب العین. قم، مؤسس‍ة النشر الاسلامی.
‫فرکلاف، نورمن (۱۳۹۰). تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه‎ی فاطمه شایسته‎پیران، محمدجواد غلامرضاکاشی، شعبانعلی بهرام‎پور، رامین کریمیان، رضا ذوقدارمقدم، پیروز ایزدی، و محمود نیستانی. تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‎ها.
‫فولادوند، عزت الله (۱۳۷۶). خرد در سیاست. تهران، طرح نو.
‫قلیچ، وهاب (1389). «معیارهای عدالت توزیعی مقایسه تطبیقی دیدگاه‌های جان راولز و شهید مطهری»، مطالعات اقتصاد اسلامی، س ۳، ش ۵، ص ۱۴۵-۱۶۴.
‫مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۶۷). آموزش فرهنگی. قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
‫موسوی خمینی، سیدروح الله (۱۳۸۹). حکومت اسلامی و ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی. تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.
‫——— (۱۳۸۶). آوای توحید (نامه امام خمینیŠ به گورباچف، شرح از آیه الله جوادی). تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
‫——— (1394). شرح چهل حدیث. تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.
‫——— (1377). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.
‫——— (۱۳۷۲). صحیفه نـور. تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
‫——— (1368). صحیفه امام. تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.
‫———. ۱۳۸۰. وصیت نامه سیاسی الهی امام خمینیŠ. تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.
‫———. ۱۳۶۹. ولایت فقیه؛ حکومت اسلامی. تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.
‫میر سندسی، سید محمد (1382). «مفهوم سازی عدالت»، مصباح، س ۱۲، ش ۴۶، ص ۵-۲۴.
‫میراحمدی، منصور و اکرم شیری (1388). «عدالت سیاسی در گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی»، علوم سیاسی، س ۱۲، ش ۴۸، ص ۶۳-۹۰.
‫همپتن، جین (۱۳۸۰). فلسفه سیاسی، ترجمه‎ی خشایار دیهیمی. تهران، طرح نو.
‫هوفه، اتفرید (۱۳۸۳). دربارهی عدالت، برداشتهایی فلسفی، ترجمه‎ی امیر طبری. تهران، اختران.
‫واعظی، احمد (۱۳۸۴). از نظریه عدالت تا لیبرالیسم سیاسی. تهران، مؤسسه باقر العلوم†.
Bourdieu, Pierre, and Loïc J. D. Wacquant. 1992. An Invitation to Reflexive Sociology. Chicago: University of Chicago Press.
Cranston, Maurice. 1967. “Liberalism,” The Encyclopedia of Philosophy. New York: Macmillan and the Free Press.
Foucault, Michel. 1994. The archaeology of knowledge. London: Tavistock Publications.
Guba, Egon, and Yvonna Lincoln. 1989. Fourth Generation Evaluation. New York: SAGE Publications.
Ingram, David. 2008. Rawls and Habermas on International Justice. Chicago: Loyola University of Chicago.
Jones, Peter. 1995. “Two Conceptions of Liberalism, Two Conceptions of Justice,” British Journal of Political Science 25 (4): 525-550.
Jørgensen, Marianne W., and Louise J. Phillips. 2002. Discourse Analysis as Theory and Method. London: SAGE.
Locke, John. 1960. “The Second Treatise of Government,” In Two Treatises of Government. Cambridge: Cambridge University Press.
Mouffe, Chantal, and Ernesto Laclau. 2001. Hegemony And Socialist Strategy Towards A Radical Democratic Politics. London: Verso.
Rawls, John. 1999. A Theory of Justice. Harvard University Press.
______. 2001. Justice as Firness: A Restatement. London: The Belkap press of Howard press.