آسیب‌شناسی بومی‌سازی نظام فلسفی- سیاسی ابونصر‌فارابی

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه اندیشه سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

بیش از هزار سال پیش، ابونصر محمد فارابی به ترسیم نظامی فلسفی- سیاسی مبتنی بر پیوند عقل و شرع دست یازید که حاصل آن (مدینة فاضله) از چنان اتقان نظری برخوردار گردید که در آثار اکثر فلاسفة بعدی بازتولید شد، اما در مقام عمل، هیچ مدینه یا جامعه‌ای را سراغ نداریم که براساس مدینة فاضلة فارابی در طول این هزار سال سامان عینیت یافته باشد. دشواری‌های تحقق عینی چنین جامعه‌ای چیست؟ (سؤال) مدعای اصلی این نوشتار آن است که حتی در صورت ارائة تبیین نظری دقیق و متقنی از علم اسلامی- بومی، تا زمانی که این دانش در سامانه­ای از شیوة زیست اسلامی و روند پیچیدة معیشت با جامعه و سیاست سازوار نگردد، در سطح تئوریک باقی خواهد ماند و به فرجامی که فارابی پیمود، گرفتار خواهد شد.(فرضیه) طرح چنین موضوعی از آن رو مهم است که نشان می دهد چگونه می توان مشکلات تحقق عملی حوزه های تئوریک دانش اسلامی را بازیافت و در رفع آن، کوشید (هدف) که این امر، در پرتو مقایسه نگاه فارابی و ابن‌خلدون به بازگشودن بن بست‌های اجتماعی،میسر است.(روش) راهکاری که ابن خلدون و نه فارابی پیش گرفت می تواند چراغی راهی برای امروز باشد.(یافته)

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pathology of Indigenizing the Philosophical-Political System of Abu Nasr al-Farabi

نویسنده [English]

  • Hamid Nassaj
Assistant Professor in Political Thought Department, Isfahan University-
چکیده [English]

More than several centuries ago, Abu Nasr Muhammad al-Farabi designed a philosophical-political system based on the link between intellect and shari'a (revealed religion) whose result (utopia) enjoys such a theoretical certitude and strength that it was reproduced in the works of subsequent philosophers. But in practice, there is no city or society which is organized based on al-Farabi's utopia during this millennium. What are the difficulties of the objective realization of such a society? (Question) The main claim of the present paper is that even if an exact theoretical explanation of the Islamic-indigenous science is presented, as long as this science is not adapted in a system of Islamic lifestyle and complex process of living with the society and politics, it would remain at the theoretical level and would have the same destiny as al-Farabi had. (Hypothesis) Raising such an issue is important since it shows how we can identify the difficulties of the scientific realization of the theoretical fields of the Islamic knowledge and try to solve them (Objective) which is possible in the light of comparing the views of al-Farabi and Ibn Khaldun in breaking social deadlocks. (Methodology) Strategies, which Ibn Khaldun followed but al-Farabi didn't, can guide present day societies. (Finding)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pathology
  • Indigenizing
  • Abu Nasr al-Farabi
  • Ibn Khaldun
  • Islamic Life
آزاد ارمکی، تقی(1374). اندیشة اجتماعی متفکران مسلمان، تهران، سروش.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین(1376). ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران، طرح نو.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1352). مقدمة ابن‌خلدون، ترجمه محمدپروین گنابادی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ج 2.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1353). مقدمة‌ ابن‌خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، علمی و فرهنگی، ج 2.
ابن‌طفیل(1351). زنده بیدار (حی‌بن‌یقظان)، ترجمة بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اصیل، حجت‌الله(1381). آرمان‌شهر در اندیشة ایرانی، تهران، نشر نی.
افلاطون(1348). جمهوری، ترجمة فواد روحانی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ــــــــ‌ (1354). قوانین، ترجمة محمدحسن لطفی، تهران، نشر صفیعلی شاه.
برت، ادوین آرتور(1374). مبادی مابعدالطبیعة علوم نوین، ترجمة عبدالکریم سروش، تهران، علمی فرهنگی.
داوری اردکانی، رضا (1374). فارابی، تهران، طرح نو.
ــــــــ‌ (1387). نگاهی دیگر به فلسفة اسلامی، تهران، مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران.
ــــــــ‌ (1389). علوم انسانی و برنامه ریزی توسعه، تهران، در انتظار فردایی دیگر.
روزنتال، اروین آی. جی. (1388). اندیشة سیاسی اسلام در سده‌های میانه، ترجمة علی اردستانی، تهران، قومس.
طباطبایی، ‌جواد(1368).«مفهوم عدالت در اندیشة سیاسی ابن خلدون»، معارف، دورة ششم، ش 16 - 17، ص168-185.
فارابی، ابونصرمحمد (1405ق).  فصول المنتزعهْْ، تحقیق الدکتور فوزی متری نجار، طهران، المکتبهْْ الزهراƒ.
ــــــــ‌ (1360). اندیشه‌های اهل مدینة فاضله، ترجمة دکترسیدجعفر شهیدی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
ــــــــ‌ (1371). سیاست مدنیه، ترجمة سیدجعفر شهیدی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات.
قادری، حاتم(1388). اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران، سمت.
کرون، پاتریشیا(1389). تاریخ اندیشة سیاسی در اسلام، ترجمة مسعود جعفری، تهران، سخن.
مجتبایی، فتح الله(1352). شهر زیبای افلاطونی و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران، انجمن فرهنگ ایران باستان.
مهدی، محسن(1378). «مدینة فاضلة فارابی»، مجموعه مقالات سمینار تاریخ علم در اسلام و نقش دانشمندان ایرانی، به‌کوشش محمدعلی شعاعی و محسن حیدرنیا، تهران، انتشارات بین المللی الهدی