اخلاق و سیاست در حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه قم

چکیده

هرچند تاکنون در باب رابطة اخلاق و شریعت و نیز ارتباط متقابل آن دو با علوم گوناگون، از جمله سیاست، پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته، تصویر روشنی از ارتباط اخلاق و سیاست در پرتو شریعت، برای حل ابهامات موجود، ارائه نشده‌است. دراین‌خصوص، ملاصدرای شیرازی، برای نشان دادن نسبت اخلاق و سیاست، دستگاه فلسفی ویژه‌ای بنا نهاد (حکمت متعالیه)، که جامع عقل و وحی بود، هرچند باید به این سؤال پاسخ داد که او چگونه توانست به این امر توفیق یابد (سؤال). در حکمت متعالیه، اخلاق، به دلیل سیراب شدن از دو منبع عقل و وحی، دارای قابلیت لازم برای ارتباط یافتن با سیاست است (فرضیه). بررسی ارتباط حکمت و شریعت در حکمت متعالیه و سپس واکاوی رابطة اخلاق و سیاستْ راهی برای سنجش فرضیة مقالة حاضر است (روش). در این مقاله درصدد بوده‌ایم نشان دهیم اخلاقِ برخاسته از دو منبع حکمت و شریعت، با نگاهی جامع به ابعاد انسان و جامعه، می‌تواند نویدبخش مدینة فاضله باشد (هدف). لزوم توجه هم‌زمان به حکمت، شریعت، اخلاق، انسان و جامعه، به‌منزلة لوازم دستیابی به مدینة فاضله، از نتایجی است که در این مقاله بدان دست یافته‌ایم (یافته‌ها).

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ethics and Politics in Transcendent Wisdom

نویسنده [English]

  • Najmeh Keikha
Assistant Professor of Islamic Knowledge, Qum University
چکیده [English]

Although a lot of research has been done on the relationship between ethics and religion and also their interaction with various sciences, a clear picture of the relationship of ethics and politics in the light of Sharia, for solving the existing doubts, is not presented. In this regard, Mulla Sadra Shirazi established a new philosophical system (transcendent wisdom) to show the relation of ethics and politics, which was comprehensive of intellect and revelation. However, the question to be answered is how he could achieve this (Question). In transcendent wisdom, since ethics makes use of two sources of intellect and revelation, it possesses the required capability to have relationship with politics (Hypothesis). Investigating the relationship between wisdom and Sharia in transcendent wisdom and then analyzing the relationship between ethics and politics is a way of assessing the hypothesis of the present article (Method). In this comparison we have sought to show that the ethics which is originated from wisdom and Sharia, with a comprehensive look at the dimensions of man and community, can promise the Utopia (Objective). The need for simultaneous attention to wisdom, Sharia, ethics, man and community, as the tools of achieving the Utopia, is from among the results of the present article (Findings).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Politics
  • wisdom
  • Religion
  • Transcendent Wisdom
قرآن کریم.
افروغ، عماد (1387). «تبیین فلسفی انقلاب اسلامی بر اساس حکمت متعالیه،» سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، دفتر اول: نشست‌ها و گفتگوها، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
امام خمینی (1361). صحیفه نور، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، ج 11، 17 و 19.
امه‌طلب، مصطفی و مظفر نامدار (1386). «حکمت صدرایی و انقلاب اسلامی ایران،» فصلنامة 15 خرداد، ش 13، پاییز، ص 15-48.
جوادی آملی، عبدالله (1386). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم، اسراء.
ـــــــــــ (1387 الف). تفسیر موضوعی قرآن کریم (مبادی اخلاق در قرآن)، قم، اسراء.
ـــــــــــ (1387 ب). «حکمت متعالیه سیاست متعالیه دارد،» سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، دفتر اول: نشست‌ها و گفتگوها، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ـــــــــــ (1391). «انسان، زنده الهی‌اندیش یا حیوان ناطق،» سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، دفتر سوم: سخنرانی‌ها و نشست‌های همایش، به اهتمام شریف لک‌زایی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
شیرازی، صدرالدین (1981). الحکمهْْ المتعالیهْْ فی الاسفار الاربعهْْ العقلیهْْ، بیروت، دارإحیاء
التراث العربی، ج 6 و 7.
ـــــــــــ (1420). العرشیهْْ، تصحیح و تعلیق فاتن محمد خلیل اللبون فولادکار، بیروت، مؤسسهْْ التاریخ العربی.
ـــــــــــ (1362). مبدأ و معاد، ترجمة احمد حسینی اردکانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
ـــــــــــ (1385). شواهد الربوبیهْْ فی المناسک السلوکیهْْ، ترجمة جواد مصلح، تهران، سروش.
ـــــــــــ (1384). مفاتیح‌الغیب، ترجمة محمد خواجوی، تهران، مولا.
ـــــــــــ (1363). اسرارالآیات، ترجمة محمد خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1378). المیزان، ترجمة موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج 1.
ـــــــــــ (1392 ق). علی(ع) و فلسفه الهی، ترجمة سیدابراهیم سیدعلوی، قم، دارالتبلیغ اسلامی.
مطهری، مرتضی (1377). یادداشت‌ها، تهران، صدرا، ج 2.
یوسفی‌راد، مرتضی (1387). «سنت حکمت و شریعت در حکمت متعالیه،» چکیدة مقالات
همایش سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، به اهتمام شریف لک‌زایی، قم، پژوهشگاه علوم
و فرهنگ اسلامی.