نسبت توسعه و عدالت در سه گفتمان لیبرالیسم، سوسیالیسم و اسلام

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای علوم سیاسی

2 استادیار تاریخ و تمدن اسلامی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)

چکیده

نوشتار حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش است که عدالت و توسعه در سه گفتمان لیبرالیسم، سوسیالیسم و اسلام چه جایگاهی دارد و نسبت این دو با هم چیست. مطالب، پس از مقدمه، تحت این عنوان‌ها سامان یافته‌است: اول ـ جایگاه عدالت در مدل‌های توسعة لیبرالی (که به دلیل تنوع برداشت‌ها، در این مقاله، تنها، دیدگاه رالز و هایک، به‌صورت تطبیقی، معرفی شده‌است)، دوم ـ عدالت در مدل‌های سوسیال (که در اینجا سه روایت تخیلی، علمی و سوسیالیسیمِ اصلاح‌طلب از تعامل عدالت با توسعه، به‌صورت مقایسه‌ای، مورد بحث قرار گرفته‌است) و سوم ـ عدالت در نگاه اسلامی (که، از باب نمونه، دیدگاه استاد مطهری دربارة توسعه و نسبتِ آن با عدالت بررسی شده‌است). در پایان نیز نتیجه‌گیری، در قالب جدولی مقایسه‌ای، بر اساس مؤلفه‌های هفتگانة سه مکتبِ مورد بحث در موضوع عدالت و توسعه، سامان داده شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Development and justice in three discourses of liberalism, socialism and Islam

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mansour nejad 1
  • Habib Zamani Mahjoub 2
1 PhD in Political Science
2 Assistant professor of Islamic History and Civilization Department, Imam Sadiq Research Institute for Islamic Sciences
چکیده [English]

This paper seeks to answer this question: “What is the position of justice and development in liberalism, socialism and Islam, and what is the relation between these two factors?” After the introduction, the contents are organized under these titles: First, the position of justice in the development models of liberalism (due to diversity of perceptions, in this paper, only Rawl’s and Hayek's views have been introduced on a comparative basis). Second, justice in socialism models (here, three forms of fictional, scientific and reformist socialism of the relationship between justice and development have been discussed on a comparative basis). Third, justice in Islam (as an example, Motahari perspective on development and its relation to justice has been studied).In the end, conclusion has been organized in the form of a comparison table based on seven factors of the discussed three schools about justice and development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development
  • Justice
  • Progress
  • Liberalism
  • socialism
  • Islam
  • Motahari
قرآن کریم.
ابراهیم، رجب آ. (1371). «اسلام و توسعه،» ترجمة علی‌اعظم محمّدبیگی، مجلة فرهنگ توسعه،
ش 1، شهریور.
ابوت، پاملا و الاس کلر (1376). درآمدی بر جامعه‌شناسی نگرش‌های فمینیستی، ترجمة مریم خراسانی و حمید احمدی، تهران، دنیای مادر.
بشیریه، حسین (1378). سیری در نظریه‌های جدید در علوم سیاسی، تهران، مؤسسة نشر علوم نوین.
جبل‌العاملی، زین‌الدین (1410 ق). لمعه، جزء الاول، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
حقیقت، سیّد صادق (1376). «اصول عدالت سیاسی،» مجلة نقد و نظر، ش 10-11، بهار و تابستان.
خطیبی، عذرا (1382). مارکسیسم: از آغاز تا نشیب انجام، ج اول، تهران، مؤسسة فرهنگی ـ انتشاراتی زهد.
خلیلی، محمدعلی. فرهنگ عربی به فارسی، تهران، کتابفروشی و چاپخانه علی‌اکبر علمی.
خلیلیان، محمد جمال (1381). اسلام و توسعه، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزة علمیه.
داوری اردکانی، رضا (1373). فلسفه در بحران، تهران، امیرکبیر.
دلاکمپانی، کریستیان (1382). فلسفة سیاست در جهان معاصر، ترجمة بزرگ نادرزاد، تهران، هرمس.
ساعی، احمد (1380). مسائل سیاسی ـ اقتصادی جهان سوم، تهران، سمت.
ساروخانی، باقر (1370). دایرهْْ‏المعارف علوم اجتماعی، تهران، مؤسسة کیهان.
سید رضی (1386). نهج البلاغه، ترجمة محمد دشتی، قم، مؤسسة تحقیقاتی امیرالمؤمنین.
طباطبایی، سیدجواد (1385). جدال قدیم و جدید، ج 1، تهران، نگاه معاصر.
عسل، ابراهیم (1378). توسعه در اسلام (مقایسه، روش‌ها و چند نمونه تطبیقی)، ترجمة عباس عرب، مشهد، به‌نشر.
علی‌بابایی، غلامرضا (1369). فرهنگ علوم سیاسی، ج 1، تهران، شرکت نشر و پخش ویس.
غنی‌نژاد، موسی (1376). «دین و عدالت در نظرخواهی از دانشوران،» مجلة نقد و نظر، ش 10-11، بهار و تابستان.
غنی‌نژاد، موسی (1372). «ایدئولوژی‌های التقاطی و فرهنگ ضد توسعه،» مجلة فرهنگ توسعه، ش6.
فارابی، ابونصر (1361). اندیشه‌های اهل مدینة فاضله، ترجمه و تحشیة سیدجعفر سجادی، چاپ دوم، تهران، کتابخانة طهوری.
گری، جان (1379). فلسفة سیاسی فون هایک، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران، طرح نو.
لوین، اندرو (1380). طرح و نقد نظریة لیبرال‌دموکراسی، ترجمة سعید زیباکلام، تهران، سمت.
مجلسی، محمدباقر (1983). بحار الانوار، بیروت، مؤسسهْْ الوفاء.
مدرسی، محمدرضا (1371). فلسفة اخلاق، تهران، سروش.
مصباح یزدی، محمّدتقی (1368). آموزش عقاید، ج 2، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1354). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 4، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی (1360). انسان و سرنوشت، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی (1365). ختم نبوت، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی (1367). پیرامون انقلاب اسلامی، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی (1368). نظری به نظام اقتصادی اسلام، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی (1370). اسلام و مقتضیات زمان، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی (1372). عدل الهی، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی (1373). فلسفة اخلاق، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی (1374). نظام حقوق زن در اسلام، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی (1375). تکامل اجتماعی انسان به ضمیمة هدف زندگی، تهران، صدرا.
مکنزی، یان و دیگران (1375). مقدمه‌ای بر ایدئولوژی‌های سیاسی، ترجمة م. قائد، تهران، مرکز.
مندراس، هانری و ژرژ گوریچ (1361). مبانی جامعه‌شناسی ، ترجمة باقر پرهام، تهران، چاپ سپهر.
منصورنژاد، محمد (1379). دین و توسعه، ج 2، تهران، جوان پویا.
نقیب‌زاده، احمد (1373). سیاست و حکومت در اروپا، تهران، سمت.
نمازی، حسین (1374). نظامهای اقتصادی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
ویلاس و دیگران (1382). آینده سوسیالیسم، ترجمة ناصر زرافشان، تهران، آگاه.