جایگاه آیات قرآن در تکوین تفکر سیاسی آیت‌الله مرتضی مطهری

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی جامعة المصطفی قم

2 دانش‌آموخته حوزۀ علمیۀ قم و دانش‌پژوه دکتری قرآن و علوم سیاسی

چکیده

آیت‌الله مطهری فیلسوفی در حوزۀ حکمت متعالیه بود که پس از مدتی، به عرصۀ سیاست گام نهاد و به صورت معتنابهی به آیات سیاسی قرآن‌کریم استناد کرد (تاریخچه)، موضوعی که در تحول اندیشه او از کلام به فلسفۀ سیاسی و سپس به نظریه‌پردازی‌سیاسی، مورد توجه قرار نگرفته (پیشینه) و درنتیجه، چنین فرایندی و کاربرد آیات قرآنی در آن، همچنان مبهم باقی مانده است. (مسئله) لذا این پرسش مطرح است که نقش آیات قرآن در تکوین تفکر سیاسی شهید مطهری چیست؟ (سؤال). گمان نگارندگان آن است که مطهری فیلسوفی تکلیف‌مدار بود که براساس نیازهای جامعۀ ایران و براساس آیات قرآنی به‌تدریج مراحل کلام و فلسفه را طی کرد و به حکومت اسلامی (نظریه) دست یافت (فرضیه). نوشتار پیش‌رو با نگاه تاریخی و شیوه تحلیلی (روش) به‌دنبال تبیین سیر مراحل منطقی و مبنایی تکوین منظومۀ فکری- سیاسی مطهری است (هدف).
براساس نتایج به‌دست آمده که تکوین آیات سیاسی قرآن در تفکر سیاسی استاد مطهری روند سه‌مرحله‌‌ای را پیموده است. این روند از کلام سیاسی آغاز شده، سپس به فلسفۀ سیاسی و دست ‌آخر به نظریه‌پردازی‌سیاسی انجامیده است. هرچند میان این پیمایش سه‌گانه، مرزبندی شفافی دیده نمی‌شود، اما از چنین منطقی در تفکر سیاسی مطهری می‌توان دفاع کرد (یافته).

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Position of the Verses of the Quran in the Evolution of the Political Thought of Ayatollah Morteza Mutahhari

نویسندگان [English]

  • mohamadali mirali 1
  • Aman Allah Shafaei 2
1 Associate Professor of Political Science, Al-Mustafa International University
2 Graduate Student from Qom Religious Seminary and Student in The Quran and Political Science, Al-Mustafa International University- man
چکیده [English]

Ayatollah Mutahhari was a philosopher in transcendental wisdom who after sometime entered the realm of politics and referred to the verses of the holy Quran, (History) an issue which has not been given attention in the evolution of his thought from theology to political philosophy and then to political theorizing! (Background) As a result, such a process and application of Quranic verses in it has remained vague! (Problem) Thus, the following question is raised: What is the role of the verses of the Quran in the evolution of the political thought of martyr Mutahhari? (Question) The authors believe that Mutahhari was a duty-oriented philosopher who passed the stages of theology and philosophy based on the needs of Iran’s society and based on the Quranic verses and reached (the theory of) Islamic government. (Hypothesis) The present article, with a historical attitude and using an analytic method (Methodology) aims at explaining the logical and fundamental stages of the evolution of the intellectual-political system of martyr Mutahhari. (Objective) The findings show that the evolution of the verses of the Quran in the political thought of professor Mutahhari has passed a three-stage process. This process started with political theology, then resulted in political philosophy and finally in political theorizing. Although there is not a clear demarcation line between these stages, such a logic in Mutahhari’s political thought can be defended. (Finding)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Verses of the Quran
  • Ayatollah Mutahhari
  • Political Thought
  • Political Theology
  • political philosophy
  • and Political Theorizing

مراجع

قرآن‌کریم.
اسپرینگز، توماس (1382). فهم نظریه‌های سیاسی، ترجمۀ فرهنگ رجایی، تهران، آگه.
اشتراوس، لئو (1373). فلسفۀ سیاسی چیست؟، ترجمۀ فرهنگ رجایی، تهران، علمی-فرهنگی.
حسنی، ابوالحسن (1389-1390). «چیستی حکمت سیاسی متعالیه»، کتاب نقد، س 12 و 13، ش 57-58، زمستان و بهار، ص69 ـ 90.
خسروپناه، عبدالحسین (1382). انتظار بشر از دین، تهران، مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
دوانی، علی (1387). خاطرات من از شهید مطهری، تهران، صدرا.
صدرالمتألهین شیرازی، صدرالدین محمد‌بن‌ابراهیم (1360). اسرارالآیات، تهران، انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
عاشوری، نادعلی (1390). زندگی نامه شهید مطهری، قم، مؤسسۀ انتشاراتی امام عصر.
مطهری، مرتضی (1375). شناخت قرآن، تهران، صدرا.
ـــــــــــــــــــــــ (1369). جلوه‌های معلمی استاد مطهری، وزارت آموزش‌وپرورش، تهران، انتشارات مدرسه.
ـــــــــــــــــــــــ (1380). نظری به نظام اقتصادی اسلام، تهران، صدرا.
ـــــــــــــــــــــــ (1372الف). جامعه و تاریخ، تهران، صدرا.
ـــــــــــــــــــــــ (1372ب). امامت ورهبری، تهران، صدرا.
ـــــــــــــــــــــــ (1388). آشنایی با قرآن، تهران، دانشگاه امام صادق†.
ـــــــــــــــــــــــ (1394). جاذبه و دافعۀ علی، تهران، صدرا.
ـــــــــــــــــــــــ (1378الف). «حماسۀ حسینی»، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، صدرا، ج 17.
ـــــــــــــــــــــــ (1378ب). «خدمات متقابل اسلام و ایران»، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، صدرا، ج 14.
ـــــــــــــــــــــــ (1378ج). «عدل‌الهی»، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، صدرا، ج 1.
ـــــــــــــــــــــــ (1378د). آیندۀ انقلاب اسلامی ایران، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، صدرا، ج 24.
ـــــــــــــــــــــــ (1376). اسلام و مقتضیات زمان، تهران، صدرا.
ـــــــــــــــــــــــ (1361الف). جهاد، قم، جامعۀ مدرسین.
ـــــــــــــــــــــــ (1384). دربارۀ جمهوری اسلامی، تهران، صدرا.
ـــــــــــــــــــــــ (1370). علل گرایش به مادی‏گری، تهران، صدرا.
ـــــــــــــــــــــــ (1379). پیرامون انقلاب اسلامی، تهران، صدرا.
ـــــــــــــــــــــــ (1364). مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، تهران، صدرا.
ـــــــــــــــــــــــ (1378 ﻫ). ولاءها و ولایت‌ها، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ج 3.
ـــــــــــــــــــــــ (1378و). نقش دین در تحولات اجتماعی، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، صدرا، ج 25.
میراحمدی، منصور (1381). اندیشۀ سیاسی آیت‌الله مطهری، به کوشش نجف لک‌زایی، قم، بوستان کتاب.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 فروردین 1396
  • تاریخ بازنگری: 15 اردیبهشت 1396
  • تاریخ پذیرش: 30 خرداد 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار