تولید علوم سیاسی بومی ازمنظر جامعه‌شناسی معرفت؛ با تأکید بر عامل مذهب

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانش آموخته دانشگاه علامه طباطبایی ره

چکیده

گذار از دورۀ بی‌ثباتی به زمانۀ تثبیت نظام جمهوری اسلامی و داعیۀ تمدن‌سازی آن و همچنین ناکارآمدی علوم سیاسی موجود در تبیین و تحلیل پدیده‌های بومی، لزوم تجدیدنظر در علوم سیاسی را به‌اتفاق دانشمندان این حوزه تبدیل کرده است (تاریخچه)؛ موضوعی که ضرورت‌های مطالعات نظری آن را بیش‌ازپیش گوشزد می‌کند (پیشینه). مذهب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های جامعۀ ایرانی، تأثیر بسزایی در تولید و توسعۀ علوم سیاسی بومی دارد که نیازمند بررسی و واکاوی است (مسئله). ازاین‌رو، مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که تأثیر مذهب به‌عنوان مؤلفه‌ای اجتماعی بر تولید و توسعۀ علوم سیاسی بومی در جمهوری اسلامی ایران چیست (سؤال)؟ مذهب به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های جامعۀ ایرانی، بیشترین تأثیر همسو را بر تولید و گسترش علوم سیاسی بومی و تعین اجتماعی آن به‌مثابه معرفت دارد (فرضیه). مقاله درصدد بررسی مقتضیات همسوی مذهب بر تولید این علم (هدف) براساس چهارچوب نظری جامعه‌شناسی معرفت با رویکرد تفسیری است (روش). مقاله ضمن اشاره به تأثیر عمیق عامل مذهب (به‌عنوان یک مؤلفه اجتماعی) بر تولید علوم سیاسی بومی (به‌عنوان معرفت)، پیشنهادهایی برای بیشینه کردن تأثیر مؤلفه‌های همسو ارائه می‌دهد که اغلب متمرکز بر دو نهاد حوزه و دانشگاه و هم‌گرایی و هم‌افزایی آن دو است (یافته)

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Producing Local Political Science from the Viewpoint of Sociology of Knowledge; By Emphasis on the Factor of Religion

نویسندگان [English]

  • Abbasali Rahbar 1
  • amirreza saffarian 2
1 Associate Professor of Political Science Department, Allamah Tabatabaei University
2 PhD Student in Political Science, Allamah Tabatabaei University
چکیده [English]

Passing from the period of unstability to the period of stability of the Islamic republic and its claim of making civilization and inefficieency of the existing political science in explaining and analyzing local phenomena has made rethinking about political science a necessity for all scientist in this field (History); an issue which reminds the necessities for its theoretical studies (Background). Religion as one of the most important components of the iranian society has a significant effect in producing and developing local political science which requires investigation and analysis (Problem). Therefore, the present article seeks to answer the following question: What is the effect of religion as a social component on the production and development of local political science in the islamic Republic of Iran (Question)? Religion as one of the components of the iranian soceity has the most significant effect on the production and development of local political science and its social manifestation as knowledge (Hypothesis). The present article tries to investigate the requirements of religion on production of this science (Objective) based on the theoretical framework of the sociology of knowledge using interpretive approach (Methodology). While refering to the deep effect of the factor of religion (as a social component) on the production of local political science (as knowledge), the paper present some suggestions for maximizing the effect of components that are concentrated on two institutions of religious seminary (Hawzah) and university and their convergence and cooperation (Finding).

کلیدواژه‌ها [English]

  • political science
  • Local
  • Religion
  • Sociology
  • Knowledge and Iran
قرآن‌کریم.
اژدری زاده، حسین (1390). جامعه‌شناسی معرفت در قرآن، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی‚.
اژدری‌زاده، حسین و حمید پارسانیا (1390). «تعین اجتماعی معرفت در نهج‌البلاغه»، مجلۀ اسلام و علوم اجتماعی، ش 6، ص 7-47.
اژدری‌زاده، حسین و غلامرضا جمشیدی‌ها (1388). «رابطۀ معرفت و جامعه در اندیشۀ دکتر علی شریعتی»، دوفصلنامۀ اسلام و علوم اجتماعی، ش 2، ص 103-139.
برزگر، ابراهیم (1389). «چیستی علم انسانی بومی» در علوم انسانی ازدیدگاه صاحب‌نظران به‌کوشش فیروزه اصغری (مجموعه مقالات)، تهران، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ص 240-251.
برزگر، ابراهیم (1395). رهیافت بومی‌سازی علوم سیاسی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی‚.
برگر، پیتر ال و لوکمان، توماس (1387). ساخت اجتماعی واقعیت (رساله‌ای در جامعه‌شناسی شناخت)، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران، علمی و فرهنگی.
پناهی، محمدحسین (1387). «تولید علوم اجتماعی بومی» در علوم انسانی ازدیدگاه صاحب‌نظران به‌کوشش فیروزه اصغری (مجموعه مقالات)، تهران، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ص 217-229.
توکل، محمد (1389). جامعه‌شناسی علم: مباحث نظری، تهران،  جامعه‌شناسان.
جعفری، سیدمحمد (1385). «جامعه‌شناسی معرفت ازمنظر شهید مطهری» ماهنامۀ معرفت، ش 103، ص 35-48.
خرمشاد، محمدباقر (1386). «لزوم تعالی جایگاه علوم انسانی» در علوم انسانی ازدیدگاه صاحب‌نظران به‌کوشش فیروزه اصغری (مجموعه مقالات)، تهران، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ص 21-31.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1388 الف). «علوم انسانی جهت‌دهنده و راهنمای دیگر علوم بشری» در علوم انسانی ازدیدگاه صاحب‌نظران به‌کوشش فیروزه اصغری (مجموعه مقالات)، تهران، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ص 91-107.
ــــــــــــــــــــــ (1388 ب). «بایسته‌های ارتقای جایگاه علوم انسانی در ایران» در علوم انسانی ازدیدگاه صاحب‌نظران به‌کوشش فیروزه اصغری (مجموعه مقالات)، تهران، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ص 171-180.
رحیمی سجاسی، داوود (1390). شیوه‌های تولید دانش، درآمدی بر تولید دانش بومی، قم، بوستان کتاب.
رفیع پور، فرامرز (1393). موانع رشد علمی ایران و راه‌حل‌های آن، تهران، شرکت سهامی انتشار.
شیرودی، مرتضی (بهار 1394). «مطالعات ایرانی بومی‌سازی و نظریۀ بوم‌گرایی معطوف به شیعه» فصلنامۀ علمی پژوهشی جستارهای سیاسی معاصر، دورۀ 6، ش 15، ص99-122.
طباطبایی، محمدحسین (1362). رسائل سبعه، قم، حکمت.
ـــــــــــــــــــــــــ (1387). اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم، بوستان کتاب.
علیزاده، عبدالرضا، اژدری زاده، حسین و کافی، مجید (1388). جامعه‌شناسی معرفت (جستاری در تبیین رابطۀ «ساخت و کنش اجتماعی» و «معرفت‌های بشری»)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فاروقی، اسمعیل (1385). «اسلامی‌سازی معرفت» در اسلامی‌سازی معرفت از مجید مرادی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
قانعی‌راد، محمدامین (1383). تعاملات ارتباطات در جامعۀ علمی، بررسی موردی در رشتۀ علوم اجتماعی، تهران، دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.
کچوئیان، حسین (1387). «شکل‌گیری درخت علم جدید بی‌ارتباط با جامعه» در علوم انسانی ازدیدگاه صاحب‌نظران به‌کوشش فیروزه اصغری (مجموعه مقالات)، تهران، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ص 139-146.
کلانتری، حسین (1389). «هویت ملی وابسته به علوم انسانی» در علوم انسانی ازدیدگاه صاحب‌نظران به‌کوشش فیروزه اصغری (مجموعه مقالات)، تهران، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ص 321 -331.
کنوبلاخ، هوبرت (1390). مبانی جامعه‌شناسی معرفت‌، ترجمۀ کرامت‌اله راسخ، تهران، نی.
کوزر، لوئیس؛ (استر، نیکو؛ مجا، ولکر؛ مرتن، رابرت. ک و مانهایم، کارل (1389).جامعه‌شناسی معرفت. سیر تاریخی، نظریه‌ها و چشم‌اندازها، ترجمۀ جواد افشارکهن، تهران، پژواک.
گلوور، دیوید، استرابریج، شیلاف و توکل، محمد (1390). جامعه‌شناسی معرفت و علم، ترجمۀ شاپور بهیان و همکاران، تهران، سمت.
مصفا، نسرین (1385). سیری در تحولات آموزشی و پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، تهران، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
Merton, R,K.)1973). The Sociology of Science, Theoretical and Emprical Investigations, Chicago, IL: The University of Chicago