محبت و دوستی و نسبت آن با سرمایه اجتماعی در آرای حکمای اسلامی

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه یاسوج

2 دانشجوی دکتری دانشگاه یاسوج

چکیده

ایده سرمایه اجتماعی در اندیشه مدرن، مبتنی بر «دوستی فایده‎گرا» و مناسبات «سودمحورانه» است و سرمایه اجتماعی شکل‎گرفته بر پایه چنین مناسباتی، شکننده است. سنخ‎شناسی دوستی و محبت در آرای حکمای اسلامی و ظرفیت‎سنجی آن برای صورت‎بندی الگویی جای‎گزین برای سرمایه اجتماعی فایده‎گرایانه، مسئله این مقاله است. سؤال این است که چه نسبتی بین مفهوم دوستی و محبت مطرح‎شده در اندیشه حکمای اسلامی و سرمایه اجتماعی برقرار است؟ ازاین‎رو هدف اصلی مقاله ارزیابی انتقادیِ دوستیِ فایده‎محور و سرمایه اجتماعی ابتنایافته بر این نوع دوستی و نیز فهم مفهوم دوستی مطرح‎شده در آرای حکمای اسلامی از منظر سرمایه اجتماعی است. در این مقاله از روش تحلیلی / تطبیقی، به معنای روشی که از طریق آن مجموعه‎ای از افکار و اندیشه‎ها بررسی و با مقایسه آنها به‎صورت کیفی نتیجه‎گیری می‎شود، استفاده شده است. بر اساس یافته‎های تحقیق، سه سطح دوستی در آرای حکمای اسلامی قابل طرح است: «دوستی به‎مثابه فضیلت»، «دوستی به‎مثابه ابزار احراز سعادت» و «دوستی به‎مثابه جهان‎بینی اخلاقی». هر سه نوع دوستی، دارای وجوه تعالی نسبت به دوستی‎های فایده‎گرایانه‎ای است که اساس سرمایه اجتماعی مدرن را شکل می‎دهند. الگوی دوستی و روابط محبت‎آمیز شکل‎گرفته بر پایه مناسباتِ سه‎گانه دوستی مکنون در آرای حکمای اسلامی، از ظرفیت لازم برای محکم کردن پایه‎های سرمایه اجتماعی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Love and Friendship and their Relationship with Social Capital in the Thought of Islamic Scholars

نویسندگان [English]

  • Hamd-Allah Akvani 1
  • jabbarnejad Mohsen 2
1 Assistant Professor of Political Science, Yasouj University
2 PhD student in Political Science, Yasouj University
چکیده [English]

The idea of ​​social capital in modern thought is based on “utilitarian friendship” and “profit-oriented” relations, and the social capital formed on the basis of such relations is fragile. This study deals with categorizing friendship and love in the thought of Islamic scholars and assessing its capacity to formulate an alternative model for utilitarian social capital. The question is, what is the relationship between the concept of friendship and love in the thought of Islamic scholars and social capital? Therefore, the main purpose of this article is to critically evaluate the utilitarian friendship and social capital based on this kind of friendship and also to understand the concept of friendship proposed in the thought of Islamic scholars from the perspective of social capital. In this paper, the analytical - comparative method is used, which means the method through which a set of thoughts and ideas is examined and by comparing them a qualitative result is achieved. According to the research findings, three levels of friendship can be considered in the views of Islamic scholars: “friendship as a virtue”, “friendship as a means of achieving happiness” and “friendship as a moral worldview”. All three types of friendship have aspects superior to utilitarian friendships that form the basis of modern social capital. The model of friendship and loving relationships formed on the basis of the three relations of friendship hidden in the views of Islamic scholars has the necessary capacity to strengthen the foundations of social capital.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: friendship
  • social capital
  • utilitarianism
  • Islamic scholars
ابن مِسکوَیه، احمد بن محمد (1381). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، تهران، انتشارات اساطیر.
ارسطو (1381). اخلاق نیکوماخوس، ترجمه ابوالقاسم حسینی‌پور، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
ــــــ (1390). اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران، طرح نو.
افسری، علی (بهار و تابستان 1392). «سرمایه اجتماعی در اسلام»، دوفصلنامه پژوهش­های میانرشته­ای قرآن کریم، س 4، ش 1، ص 101-118.
اکوانی، حمدالله (بهار 1394). «سیاست دوستی در گفتمان علوی»، پژوهش‌نامه نهج­البلاغه، ش 9، ص 117-134.
امیرمحلاتی، محمدجعفر (1396). دوستی بهمثابه جهان­بینی: نگرشی نوین به مقوله دوستی در تمدن اسلامی و سیاست جهانی، تهران، هرمس.
بحرانی، مرتضی (بهار و تابستان 1394). «دوستی مدنی و نوع مدینه نزد فارابی»، دوفصلنامه دانش سیاسی، ش ۲۱، ص 69-88.
ـــــــــــــــ (بهار 1393). «بدایت و نهایت دوستی مدنی در فلسفه فارابی»، فصلنامه مطالعات میانرشته­ای در علوم انسانی، ش ۲۲، ص 91-109.
بستانی، احمد (بهار 1395). «دوستی کیهانی: دو روایت از نسبت شهر و دوستی در فلسفه سیاسی اسلامی»، پژوهش‌نامه علوم سیاسی، دوره یازدهم، ش 2، ص 59-86.
جوادی آملی، عبدالله (1388). جامعه در قرآن، قم، اسراء.
جمشیدی، محمدحسین (1388). اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
جهانگیری، علی و دیگران (زمستان 1391). «بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی»، فصلنامه جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، دوره سوم، ش 8، ص 83-98.
موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1370). آداب الصلواه،تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1371). شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
رودگر، محمدجواد (تابستان 1381). «ولایت عرفانی با درنگی بر آرای علامه طباطبایی»، فصلنامه قبسات، ش 24، ص 87-101.
شکری‌نیا، محمدعلی و سیدعلی حسینی‌نیا (اردیبهشت 1394). «تحلیل و بررسی مسئله دوستی در روایات»، مجله معرفت، ش ۲۰۹، ص 29-43.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1380)، المیزان، قم، انتشارات جامعه مدرسین قم، ج 1.
علوی‌پور، سیدمحسن (تابستان 1395). «نقد دریدا بر روایت‌های دوستی در تاریخ اندیشه سیاسی»، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، ش 46، ص 143-110.
فارابی، ابونصر محمد بن محمد (1382). فصول منتزعه، ترجمه حسن ملکشاهی، تهران، سروش.
فصیحی، امان‌الله (اسفند 1386). «دین و سرمایه اجتماعی»، ماهنامه معرفت، ش 123، ص 79-100.
لک­زایی، شریف (1395). فلسفه سیاسی صدرالمتألهین، قم، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
مک اینتایر، السیدر (1390). در پی فضیلت، ترجمه حمید شهریاری و محمدعلی شمالی، تهران، سمت.
مطهری، مرتضی (1391). تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، انتشارات صدرا.
منوچهری، عباس (پاییز و زمستان 1384). «دوستی در فلسفه سیاسی»، دوفصلنامه پژوهش سیاست نظری، ش 1، ص 109-130.
موسوی، سیدرضا و کیومرث جهانگیر (پاییز و زمستان 1396). «دگردوستی و سیاست: مطالعه­ای تطبیقی بین جان رالز و شهید مطهری»، دوفصلنامه پژوهش­های سیاست اسلامی، ش 12، ص 35-60.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1387). اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، خوارزمی.
Bourdieu, P. (2011). The forms of capital (1986). Cultural theory: An anthology, 1,p 81-93.
Coleman, J. S. (1988). Social capital in the creation of human capital, American journal of sociology, 94, S95-S120.
Fukuyama, M. F. (2000). Social capital and civil society, International Monetary Fund.
Putnam, R. D. (1993). The prosperous community, The American prospect, 4 (13),p 35-42.