تحلیل الگوی ارتباط اقناعی رسول اعظم(صلی الله علیه و آله) مبتنی بر آیات مرتبط با غزوه تبوک

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع)

2 دانشجوی دکترای اندیشه سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

‌‌با توجه به فقدان ادبیات دینی در حوزۀ بسیج اجتماعی و اقناع، در این مقاله سعی شده، با رجوع به آیات قرآن کریم، برای رفع این نقیصه اقدامی صورت پذیرد و در همین راستا، آیات مربوط به جنگ تبوک، که در سورۀ توبه قرار دارد، انتخاب شده است؛ زیرا بسیج اجتماعی در جنگ تبوک به سبب وضعیتی که از آیات و متن تاریخ به دست می ‎آید، دشوار بوده است. این مقاله با استفاده از الگوی تحلیلی هاولند، که از الگوهای نسبتاً کامل در حوزۀ ارتباط اقناعی است، می‌‌ کوشد با آیات قرآن به این پرسش اساسی پاسخ دهد که با توجه به آیات قرآن، الگوی ارتباط اقناعی رسول خداˆ در ‎غزوۀ تبوک چگونه بوده است؟ با استفاده از روش تدبر در آیات و استفاده از کتب تاریخی و تفسیری و با لحاظ چهارچوب نظری تحقیق، ویژگی‎‎ زمینه ‎ای، پیام ‎‎رسان، پیام (محتوا) و مخاطبان استخراج گردیده، و در پایان، ضمن بیان الگویی از اثرات اقناع در گروه‎ های سه ‎گانه مجاهدان، منافقان ـ قاعدان و معذوران که شامل پذیرش، استنکاف و معذوریت از حضور در جنگ می ‎شود، به اثرات اُخروی این موارد نیز، که به ترتیب شامل سعادتمندی، عذاب الهی و مغفرت الهی است، اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Pattern of Persuasive Communication of the Holy Prophet (PBUH) Based on the Verses Related to the Expedition to Tabuk

نویسندگان [English]

  • asghar eftekhari 1
  • seyed mahdi mousavinia 2
1 Professor of Political Science, Imam Sadegh University
2 Ph.D. Student of Political Thought in Imam Sadiq University
چکیده [English]

Due to the lack of religious literature in the field of social mobilization and persuasion, in this article we have endeavored to refer to the verses of the noble Qur’ān to take action to eliminate this shortcoming and in this regard, the verses related to the battle of Tabuk which are in Surah al-Tawbah, have been selected. This is because the issue of social mobilization during the Tabuk war, was a difficult situation due to the conditions that come from the verses and the context of history. By using the Howland analytical model, which is one of the relatively complete models in the field of persuasive communication, the present article has approached the verses of the noble Qur’ān in order to answer this basic question: according to the verses of the noble Qur’ān, what was the model of persuasive communication of the Holy Prophet (PBUH) in the expedition to Tabuk? By using the method of contemplation in the verses and utilizing the historical and interpretive books and in terms of the theoretical framework of the research, the contextual characteristics, messengers, message (content) and audiences were extracted and finally, while presenting a model of the effects of persuasion in the three groups of the Mujahideen, hypocrites-rulers and the excused ones, which include refusing, accepting, and excusing oneself from participating in the war, also point to the other effects of these cases, which include divine punishment, bliss, and divine forgiveness, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Noble Qur’ān
  • Prophet Muḥammad (PBUH)
  • Expedition to Tabuk
  • Social Mobilization

‌‌منابع و مآخذ

قرآن کریم، ترجمه آیت الله مشکینی.
ابن سعد (1410ق). الطبقات الکبرى‏، به تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
الهی‎زاده، محمدحسین (1391). درسنامۀ تدبر در قرآن (جزء30)، مشهد، مؤسسه فرهنگی تدبر در قرآن و سیره.
الیاسی، محمد حسین (1388). «مبانی نظری و عملی اقناع و مجاب سازی»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی بسیج، زمستان 1388، شماره 45، صص41 تا 72.
باقری، مصباح‎الهدی (1380). «جنبه‎هایی از مدیریت بحران پیامبر اکرمˆ با تأکید بر موارد خاص: چهار غزوه بدر، احد، احزاب و تبوک»، پژوهشنامه حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق†، تابستان 1380، شماره 3 و 4، صص3 تا 21.
بشیریه، حسین (1372). انقلاب و بسیج سیاسی، تهران، دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ.
جعفریان، رسول (1386). سیره رسول خداˆ، قم، انتشارات دلیل ما.
حسینی، حسین (1392). ارتباط اقناعی(از آموزههای عملی تا یافتههای علمی)، تهران، دانشگاه جامع امام حسین†.
زرگری‎نژاد، غلامحسین (1378). تاریخ صدر اسلام(عصر نبوت)، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‎ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
شهیدی، سیدجعفر (1369). تاریخ تحلیلی اسلام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
‌‌صفایی‎نژاد، قاسم (1394). «نظریه‎های اقناع و کاربرد آن در رسانه‌ها»، مجله مدیریت رسانه، تیر 1394، شماره 12، صص23 تا 38.
‌‌عاملی، جعفر مرتضی (1390). سیره صحیح پیامبر اعظمˆ، ترجمۀ محمد سپهری، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
عمید، حسین (1389). فرهنگ فارسی عمید، تهران، راه رشد.
قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌‌‌‌هایی از قرآن، چاپ یازدهم.
قرشی، سیدعلی‎اکبر (1380). از هجرت تا رحلت، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
قهرمانپور، عسگر (1393). دانشنامه قدرت نرم، با مقدمۀ اصغر افتخاری، تهران، دانشگاه امام صادق†.
کریمی، یوسف (1384). روان‌‌‌‌شناسی اجتماعی، تهران، دانشگاه پیام نور.
متولی، کاظم (1384). افکار عمومی و شیوههای اقناع، تهران، انتشارت بهجت.
معین، محمد (1381). فرهنگ معین، تهران، ادنا (کتاب راه نو).
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1374). تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول.
ولوی، محمدعلی و هدیه تقوی (1391). «سنخ‎شناسی و تبیین رفتاری صحابه پیامبرˆ در غزوۀ تبوک براساس سورۀ توبه»، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، بهار و تابستان 1391، شماره 4، صص113 تا 130.
ولوی، محمدعلی و سمیه بخشی‎زاده (1393). «غزوۀ تبوک، حرکتی نظامی یا تدبیری اجتماعی – سیاسی»، فصلنامۀ تاریخ اسلام و ایران، بهار 1393، شماره 21، صص 151 تا 169.