مدل صلح در اندیشه دینی

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

استادیار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (ع)

چکیده

از جمله هنجارهای ارجمند از نظرگاه شارع مقدس، که می ‎تواند تا سطح بین ‎المللی تعمیم یابد، صلح است. پدیدۀ صلح در مواقع بالاگرفتن مشاجرات بخصوص در سطح ملی و بین ‎المللی اهمیت خود را بیشتر نشان می‎دهد. پرسش اصلی در این پژوهش آن است که: مدل پدیدۀ صلح در اندیشۀ دینی چیست؟ هدف این نوشتار پاسخ به این پرسش، با ارائۀ مدلی برای صلح با تأکید بر اندیشۀ دینی است. برای دست‌‌یابی به این هدف از روشِ گراندد تئوری استفاده شده است. با این روش الگویی از پدیدۀ‎ صلح، علل، راهبردها و نتایج آن به تصویر کشیده شده است. یافته ‎ها نشان داد مهم‎ترین عوامل علّیِ مؤثر در پدیدۀ صلح: ارتباط و تعامل، امان و امنیت، عفو و گذشت، تمایل طرفین، وفا به پیمان، الفت و سازگاری اجتماعی است. عوامل زمینه ‎ای نیز تحقیق و بررسی، ایمان، لطف و رحمت الهی، استواری و استحکام، دوری از وسوسۀ شیطان، دوری از جنگ و خونریزی است. مهم‎ترین عوامل واسطه ‎ای نیز وجود داور، رعایت حقوق، پناه دادن، عدالت، دوری از مواضع اتهام و پیشنهاد صلح حقیقی است. همچنین از مهم ‎ترین راهبردهای آن می ‌‌‌توان از درگیری با ظالم به قصد برگشت به حق، حسن کذب نافع در مسائل، سبقت‌‌‌ جویی در صلح، اندرز نیک، جنگ علیه تعدّی ‌‌‌کنندگان برای ایجاد صلح، صلح شرافتمندانه، و دعوت بوده است. نتایج پژوهش در دست می ‎تواند منجر به توسعۀ مفهومی پدیدۀ صلح، و توسعۀ نظریات در این خصوص شود. علاوه بر آن در سطوح راهبردی سیاست ‌‌‌گذاری خارجی و اندیش ‌‌مندان حوزۀ روابط بین‌‌ الملل و اندیش ‌‌مندان اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Model of Peace in Religious Thought

نویسندگان [English]

  • Majid Soleimani
  • Ali Karshenas
Assistant Professor of Imam Sadiq Research Institute of Islamic Sciences
چکیده [English]

One of the valuable norms from the point of view of the holy Shari’a, which can be extended to the international level, is peace. The phenomenon of peace becomes even more important in times of conflict, especially at the national and international levels. The main question in this research is; what is the model of the phenomenon of peace in the religious thought? In answering this question, the purpose of this article is to provide a model for peace with an emphasis on the religious thought. In order to achieve this goal, the grounded theory (GT) method has been used. In this way, a model of the phenomenon of peace, its causes, strategies and results have been illustrated. The findings delineated that the most important causal factors in the phenomenon of peace are: communication and interaction, safety and security, forgiveness, willingness of both parties, faithfulness to the covenant, friendship and social adjustment. The underlying factors are: research, faith, divine grace and mercy, steadfastness and firmness, avoidance of the temptations of Satan, avoidance of war and bloodshed. The most important mediating factors are: the presence of an arbitrator, observance of rights, providing refuge, justice, avoidance of accusations, and the offer of true peace. Additionally, its most important strategies have been: fighting the oppressor with the intention of returning to the truth, the virtue of using lies that are beneficial in solving matters, pursuing peace, good advice, fighting the aggressors to make peace, honorable peace and invitation. The results of this research can lead to the conceptual development of the phenomenon of peace and the development of theories in this regard. Apart from that, it should be used at the strategic levels of foreign policy and by the intellectuals in the field of international relations and intellectuals in the social fields.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Model
  • Peace
  • Reconciliation
  • Peacekeeping
  • Religious Thought
  • Political Jurisprudence
قرآن‌‌‌‌کریم.
نهج‌‌‌‌البلاغه.
استراوس، آنسلم وجولیت کوربین (1395). مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینهای، ترجمۀ ابراهیم افشار، تهران، نشر نی.
اسلامی، روح‌‌اللّه (1395). «پدیدارشناسی صلح در اندیشه انقلاب اسلامی ایران»، مجلۀ اندیشه سیاسی در اسلام، شمارۀ 9، صص 7 تا 34.
آقابخشی، علی(1366). فرهنگ علوم سیاسی، تهران، بهرنگ.
آمدى تمیمى، عبدالواحد (1410ق). غررالحکم و دررالکلم، قم، دارالکتاب الاسلامی.
‌‌العظیم‌‌آبادی، محمد شمس‌‌الحق (1971). عون المعبود، شرح سنن ابی داوود، لبنان، دارالکتاب العلمیه.
بلاغی، صدرالدّین (1345). عدالت و قضا در اسلام، تهران، امیرکبیر.
بوتول، گاستون (۱۳۷۲). جامعه‌‌‌‌شناسی صلح، ترجمۀ هوشنگ فرخجسته، تهران، نشر شیفته.
تویسرکانی، محمدنبی(1413ق). لئالی الاخبار، قم، علامه.
حسینی خامنه‎ای، سیدعلی (1390)، نرم‌افزار حدیث ولایت.
حسینی، فریبا و سعید بهشتی و قدسی احقر (1397). «بررسی مفهوم صلح و راهکارهای تحقق آن بر مبنای آموزه‎های تربیتی قرآن کریم»، مجلۀ مطالعات قرآنی، شمارۀ 35، صص 277-306.
راغب اصفهانی، حسین‌‌بن‌‌محمد (1418ق). المفردات فی غریب الفاظ القرآن، بیروت، دارالمعرفه.
اسلامی، روح‌‌اللّه (1395). «پدیدارشناسی صلح در اندیشۀ انقلاب اسلامی ایران»، مجلۀ اندیشۀ سیاسی در اسلام، شمارۀ 9، صص 7-34.
ساروخانی، باقر (1370). دایرةالمعارف علوم اجتماعی، تهران، کیهان.
سلیمی، عبدالحکیم (1386). نقش اسلام در توسعۀ حقوق بین‌‌الملل، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ
‌‌سیمبر، رضا (1396). مجموعه مقالات کنگرۀ بین‌‌المللی علوم انسانی اسلامی، دورۀ سوم - شمارۀ 4، ص 275-298.
شریعتمداری، جعفر (1377). شرح و تفسیر لغات براساسِ تفسیر نمونه، مشهد، بنیاد پژوهش‎های اسلامی آستان قدس رضوی، ج2.
شعیری، تاج‌‌الدّین محمدبن‌‌محمد (بی‌‌‌‌تا). جامع الاخبار، نجف، مطبعة الحیدریه.
صدر حاج سیدجوادی، احمد و دیگران (1375). دایرة المعارف تشیع، تهران، شهید سعید محلی، دوم، ج2.
طاهایی، سید جواد (1397). «ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮیۀ ﻣﺪرن صلح؛ (به سوی ﻧﻈﺮیۀ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺻﻠﺢ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان)»، مجلۀ راهبرد، شمارۀ 87، صص 189-212.
طباطبایی، سیدمحمدحسین(1374). المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی.
طبرسی، ابوعلی فضل‌‌بن‌‌حسن (1408ق). مجمع البیان، بیروت، دارالمعرفه.
فراستخواه، مقصود (1395). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی، تهران، آگاه.
قرائتی، محسن(1388). تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگى درس‌‌هایى از قرآن‏.
قمی، عباس (1414ق). سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، قم، اسوه.
کریمی‎نیا، محمدمهدی (1386). همزیستی مسالمتآمیز در اسلام و حقوق بین‌‌‌‌الملل، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینیŠ.
کلینی، محمدبن‌‌یعقوب (1407ق). تهران، دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر(1403ق). بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التّراث العربی.
محقق حلّى، جعفربن‌‌حسن (1408). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 2، به کوشش عبدالحسین محمد علی بقال، قم، اسماعلیلیان.
محمدی ری‎شهری، محمد(1379). میزان الحکمه، ترجمۀ حمیدرضا شفیعی، قم، دارالحدیث، دوم، ج10.
مشکینی، علی (1414ق). مواعظ العددیه، قم، الهادی.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران(1386). برگزیدۀ تفسیر نمونه، تنظیم احمدعلی بابایی، تهران، دارالکتب اسلامیه.
مطهری، مرتضی (۱۳۷۷). مجموعه آثار، ج ۲۰، تهران، صدرا.