انقلاب اسلامی، نظام بین الملل و نفش‌آفرینی نظامیان در فرآیند توسعه اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی دانشگاه رازی

2 دانشیار روابط بین الملل دانشگاه رازی

3 استادیار اقتصاد دانشگاه رازی

چکیده

نقش ‎آفرینی نظامیان در اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران به لِحاظ نظری و تجربی دستخوش ساده‌‌ سازی و تقلیل‌‌ گرایی است. متدلوژی و چهارچوبی تحلیلی نیاز است که چگونگی ورود این نیروها به عرصۀ فعالیت ‎های اقتصادی کشور را واکاوی کرده، فهم پیچیده ‌‌تری از روندها و رویدادهای خُرد و کلان تأثیرگذار بر حضور نظامیان در فرایند توسعۀ اقتصادی کشور ارائه دهد (بیان مسئله). مطالعۀ این مهم محتاج مروری تاریخی در تکوین و تطوّر گفتمان انقلاب اسلامی در بستر اقتصاد سیاسی جهانی است. پژوهش حاضر کوشیده است پاسخی چهارچوب ‌‌‌‌مند به این پرسش بدهد که: فرایند تکوین سرشت و کارکرد نیروهای نظامی در اقتصاد سیاسی ج.ا.ا چگونه بوده است؟ (سؤال) در این پژوهش با الهام از چهارچوب روشی و نظری ساختار/ کارگزار و مضامین تئوریک رهیافت انتقادی در اندیشۀ رابرت کاکس، زمینه ‎های ساختاری تأثیرگذار بر حضور نظامیان در اقتصاد ایران بعد از انقلاب اسلامی واکاوی شده است (روش تحقیق و چهارچوب نظری). فرضیۀ مقاله بدین شکل طراحی گردیده که نقش‌‌آفرینی نظامیان در فرایند توسعۀ اقتصاد ج.ا.ا در چهارچوب مواجهه ضد هژمونیک (سلطه‌‌‌‌پذیری) انقلاب اسلامی با نظام اقتصاد جهانی و در چهارچوب مدیریت تنگناهای حاصل از تحریم ‎ها و فشارهای نظام‌‌‌‌مند بین ‌‌المللی بر اقتصاد کشور قابلِ فهم است(فرضیه). مفروض پژوهش آن است که تجربۀ نقش‌‌‌‌آفرینی نیروهای اجتماعی مذکور در فرایند توسعۀ اقتصادی کشور مستعد فرصت‎ها و چالش‎هایی در راستای دست‌‌یابی ج.ا.ا به الگوی توسعۀ پویای ملی و برون ‌‌‌‌رفت از تنگناهای موجود بوده و لذا تجربۀ ورود نظامیان به اقتصاد در بُعدِ جهانی تجربۀ موفقی بوده است.(یافته‎های تحقیق)

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Islamic Revolution, the International System and the Role of the Military in the Process of Economic Development in the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Ahad Noori Asl 1
  • Farhad Daneshnia 2
  • Mohammad Bagher Najafi 3
1 PhD student in Political Sociology at Razi University
2 Associate Professor of International Relations at Razi University
3 associate Professor of Economy at Razi University
چکیده [English]

The role of the military in the political economy of the Islamic Republic of Iran is theoretically and empirically subjected to simplification and reductionism. An analytical methodology and framework are needed to examine how these forces enter the field of economic activities of the country and provide a more complex understanding of the micro and macro trends affecting the presence of the military in the process of economic development (elaborating the matter). The study of this issue requires a historical look at the evolution of the discourse of the Islamic Revolution in the context of the global political economy. The present research tries to give a precise answer to the question; what was the process of development of the nature and function of the military forces in the political economy of the Islamic Republic of Iran? (Question) In this study, inspired by the methodological and theoretical framework of the structure/agent and theoretical themes of the critical approach in the thought of Robert Cox, the structural contexts affecting the military presence in the Iranian economy after the Islamic Revolution have been investigated (research method and theoretical framework). The hypothesis of the article is designed in such a way that the role of the military in the process of economic development of the Islamic Republic of Iran in the framework of anti-hegemonic confrontation of the Islamic Revolution with the world economic system and in the framework of managing the impediments resulting from the international sanctions and systemic pressures on the economy of the country is understandable. (hypothesis).The research assumes that the experience of the role of these social forces in the process of economic development of the country is prone to opportunities and challenges in order for the Islamic Republic of Iran to achieve a model of dynamic national development and exit the existing impediments. Therefore, the experience of the military entry into the economy has been a successful experience in the global aspect. (Research Findings)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic Policy Development
  • Islamic Republic of Iran
  • Developing the Economy of the Islamic Republic of Iran
  • Military Forces
  • Hegemony
  • Anti-hegemony
امام خمینیŠ (1385)، صحیفۀ امامŠ، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.
‌‌اخوان کاظمی، مسعود (1388). نظامیان و سیاست از منظر جامعه‌‌شناسی سیاسی، کرمانشاه، انتشارات دانشگاه رازی.
ازغندی، علیرضا (1392). ارتش و سیاست، تهران، نشر قومس.
اورس، تیلمان(1362). ماهیت دولت در جهان سوم، تهران، انتشارات آگاه، چاپ اوّل.
بهکش، محمدمهدی (1395). اقتصاد ایران در بستر جهانیشدن، تهران، نشر نی.
حسنی، محمدحسین و صمد عزیزنژاد (1386). «هزینه دفاعی و تأثیر آن بر رشد اقتصادی (مدل عرضه و تقاضای کل برای ایران)»، فصلنامۀ پژوهشهای اقتصادی ایران، سال نهم، شمارۀ 30، بهار، صفحات 208-209.
دانش‌‌نیا، فرهاد (1389). تحولات اقتصاد سیاسی جهانی، مسئله انتقال صنعت به کشورهای جهان سوم، پایان‌‌نامۀ دکترا. دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ علوم اقتصادی و سیاسی.
دانش‌‌نیا، فرهاد(1395). نقش سازمانهای فرهنگی بینالمللی در هنجارسازی فرهنگی در جهان: مطالعۀ موردی یونسکو، پروژۀ تحقیقاتی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات اسلامی، گروه سازمان‎ها و نهادهای فرهنگی بین‌‌الملل.
دری‎نوگورانی، حسین(1389). «سنجش تأثیر ملموس هزینه‎های نظامی بر رشد اقتصادی ایران 1384-1338»، مجلۀ سیاست دفاعی، سال هجدهم، شمارۀ 71، تابستان.
دلفروز، محمدتقی (1398). دولت و توسعۀ اقتصادی، تهران، نشر آگه.
رژی، دبره(1358). تجربه شیلی، ترجمۀ سهراب معینی، تهران، نشرعلم.
رئوفی، حمیدرضا، (1387). «اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی»، فصلنامۀ مطالعات جنگ ایران و عراق، سال ششم، شمارۀ 24، بهار.
سینایی، وحید (1384). دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، از 1299 تا 1357، تهران، نشر کویر.
طلایی، محسن (1379). کرهجنوبی، سازههایتوسعهوبحران، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‎المللی.
فتاحی‌‌زاده، بوذر و همکاران(1389). «انقلاب اسلامی ایران و نظام اقتصاد سیاسی بین‎الملل جدید»، فصلنامۀ تحقیقات سیاسی و بینالملل، شمارۀ پنجم، بهار، صص 203-236.
ـــــــــــ . «انقلاب اسلامی ایران و نظام اقتصاد سیاسی بین‎الملل جدید»، فصلنامۀ تحقیقات سیاسی و بینالمللی. شمارۀ 5، بهار، ص 203-236.
کاتوزیان، محمدعلی (1393)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسۀ پهلوی، ترجمۀ کامبیز عزیزی و محمدرضا نفیسی ناشر: مرکز.
کاکس، رابرت (2007) نیروهای اجتماعی، دولتها و نظم‌های جهانی، ترجمۀ علیرضا طیّب، در: نوواقع‌‌گرایی، نظریۀ انتقادی و مکتب برسازی، تهران؛انجمن مطالعات سیاست بین‎المللی. صص 35-99.
کمالی، مسعود (1381). جامعه مدنی، دولت و نوسازی در ایران معاصر، تهران، نشر باز.
کندی، پل(1382). ظهور و سقوط قدرتهای بزرگ، ترجمه محمد قائد، ناصرموفقیان و اکبر تبریزی، تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
موثقی، احمد، (1385). «اقتصاد سیاسی ایران در دورۀ جمهوری اسلامی ایران»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، شمارۀ 71، بهار، صص 311-353.
موسوی، میرطیب (1391). ارتش و سیاست از نظر تا عمل، تهران، نشر مردم‌‌سالاری.
نورث و همکاران(1395). سیاست، اقتصاد و توسعه در سایۀ خشونت، مترجمین:محسن میردامادی و محمدحسین نعیمی‌‌پور، تهران، نشر روزنه.
نورث، داگلاس. والیس، جان، جوزف. وینگاست، آر، باری (1396)، خشونت و نظمهای اجتماعی: چهارچوب مفهومی برای تاریخ ثبت شده بشر، ترجمه جعفر خیرخواهان و رضا مجیدزاده، تهران، انتشارات روزنه، چاپ اوّل.
نورث، داگلاس و جان جوزف والیس و استیون وب و باری وینگاست(1395). سیاست اقتصاد و توسعه در سایۀ خشونت، ترجمۀ محسن میردامادی و محمد حسین نعمیمی، تهران، انتشارات روزنه، چاپ اوّل.
هالیدی، فرد(1358). دیکتاتوری و توسعۀ سرمایهداری در ایران، ترجمۀ فضل‎اللّه نیک‎آیین. تهران، انتشارات امیرکبیر.
هانت، دایانا(1393)، نظریههای اقتصادی توسعه: تحلیل پارادایمهای رقیب، ترجمۀ غلامرضا آزاد(ارمکی)، تهران، نشر نی. چاپ سوم.
هایک، فردریک فون (1390)، راه بردگی، ترجمۀ فریدون تفضلی و حمید پاداش، تهران، انتشارت نگاه معاصر، چاپ اوّل.
یاوری، کاظم و رضا محسنی(1389). «آثار تحریم‎های تجاری و مالی بر اقتصاد ایران: تجزیه‌‌وتحلیل تاریخی»، مجلس و پژوهش، سال 16، شمارۀ 61، صص 10-53.
Cox, Robert (1993)," Gramsci, Hegemony and International Relations: an Essay in Method", in Stephen Gill, Gramsci: Historical Materialism and International Relations.Cambridge. University Press.
Cox. Robert (2000), "Social Forces, States and World Orders: Beyond International Relations theory", in linklater Andrew, Ed (2000) International Relation: Critical concepts in political science, London and New York: volume 5.
Ditté Pascal, Roell Peter(2006), Past Oil Price Shocks: Political Background and Economic Impact - Evidence from Three Cases, Institut für Strategie- Politik- Sicherheits- und Wirtschaftsberatung (ISPSW), availibale at https://css.ethz.ch/en/services/digital library/publications/publication.html/20499.
Ellen Kay Trimberger (1978), Revolution from Above: Military Bureaucrats and Development in Japan, Turkey, Egypt, and Peru, Pp. viii, 196. New Brunswick, NJ: Transaction Books, New Jersey.
Frederic Wehrey, etal(2009)., The Rise of the Pasdaran; Assessing of the domestic Roles of Iran's Islamic Rerolutionary Guards Corps, RAND.
Hobden, Steve and Jones, Wyn (2001), World system Theory: in, Baliys John and Steve Smith; Eds; (2001) The Globalization of World Politics; Oxford and New York: Oxford University Press.
Hoogvelt, Ankie (1997), Globalization and the Postcolonial World: The New Political Economy of Development, the Johns Hapkins University Press.
Katzman, Kenneth (2020), Iran Sanctions availabie at: https://crsreports.congress.gov.
Lucian W. Pye (1961), Armies in the Process of Political Modernization , Published by: Cambridge University Press, https://www.jstor.org/stable/23998333.
Unctad (2012), World Investment Report 2012, Geneva: United Nations Publications, available at: data, worldbank. Org /country /Uruguay.