تحلیل مضمون موانع سکولار شدن نظام سیاسی در اسلام در افکار امام خمینی (ره)

قربانی تازه‎کندی, سعید; مرشدی زاد, علی; نادری, مهدی

تحلیل مضمون موانع سکولار شدن نظام سیاسی در اسلام در افکار امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش‎آموختۀ دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی، گرایش اندیشۀ سیاسی رهبران انقلاب اسلامی دانشگاه شاهد و پژوهشگر پژوهشکدۀ مطالعات انقلاب اسلامی، تهران، ایران

² دانشیار گروه علوم سیاسی و مطالعات انقلاب اسلامی دانشگاه شاهد، تهران، ایران

³ استادیار گروه علوم سیاسی و مطالعات انقلاب اسلامی دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

در نگاه امام خمینی، دین اسلام برای بعدهای مختلف تئوریک و عملی انسان در جامعه راه حل دارد. در تقابل با این اندیشه، نگاه های متعارض وجود دارند که در سطح داخلی و نظام بین‎المللی در صدد هستند اسلام ناب محمدی را دین تک‎ بعدی و صرفاً معنوی معرفی، و از این زاویه به ناکارآمدی دین در عرصه‎های گوناگون اجتماعی ازجمله سیاست اقرار کنند. امام خمینی با بینش و شناخت راستین از اسلام اصیل، در مقابل این نوع برداشت از دین ایستادگی کردند و از این طریق مانع شدند دین اسلام همچون مسیحیت دچار انحراف شود و سنن عرفی به جای دین، وارد عرصه‎های اجتماعی شود. باتوجه‎به اهمیت این مسئله، در مقالۀ حاضر تلاش این است که با استفاده از روش تحلیل مضمون و مطالعات کتابخانه‎ای، به این پرسش پاسخ داده شود: موانع عرفی (سکولار‎) شدن نظام سیاسی در اسلام از منظر امام خمینی چه مؤلفه‎هایی‎اند؟ یافته‎های پژوهشی گویای این است که در تفکر امام خمینی، موانعی چون شناخت صحیح مبانی دینی، دوری از تحریف، و تفسیر صحیح و منطقی از مبانی اسلام، تبعیت از رهبری و ولایت فقیه و حضور فعال روحانیان در عرصه‎های مختلف جامعه باعث دور نگه داشتن نظام سیاسی در اسلام از عرفی شدن می‎شود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.23455705.1400.9.19.4.7

عنوان مقاله [English]

Thematic Analysis of the Obstacles to the Secularization of the Islamic Political System in the Thoughts of Imam Khomeini

نویسندگان [English]

Saeed Ghorbani Tazkandi ¹
َAli Morshedizad ²
Mahdi Naderi ³

¹ PhD in Political Studies of the Islamic Revolution, and researcher at the Research Institute of Islamic Revolution Studies

² Associate Professor of Political Science, Faculty of Humanities, Shahed University, Tehran, Iran

³ Assistant Professor of Political Science, Faculty of Humanities, Shahed University, Tehran, Iran

چکیده [English]

In Imam Khomeini's view, the religion of Islam theoretically and practically meets human needs. Contrary to this idea, there are conflicting views that at the domestic level and in the international system seek to introduce Pure Mohammadi Islam as a purely spiritual religion and to point to the inefficiency of religion in various social spheres, including politics. Imam Khomeini, by accurately recognizing and introducing pure Islam, resisted this kind of conception of religion, and thus prevented the religion of Islam from deviating like Christianity, and customary traditions to enter the social arena instead of religion. Given the importance of this issue, the article tries to answer the question using the method of Thematic Analysis and library studies: What are the obstacles to the secularization of the political system in Islam from Imam Khomeini's point of view? Research findings emphasize that in Imam Khomeini's thinking, obstacles such as correct knowledge of religious principles, avoidance of distortion, and correct and logical interpretation of Islamic principles, following the leadership and active presence of clerics in society, prevent the secularization of the Islamic political system.

کلیدواژه‌ها [English]

Pure Mohammadi Islam
Secularism
Imam Khomeini
Secularization
Islamic Government

مراجع

آرشیو موضوعی بیانات رهبر در پایگاه اطلاع‎رسانی رهبر انقلاب: https://farsi.khamenei.ir/speech-topic.

اسماعیلی، محمدمهدی و میثم عباسی فیروزجاه (1395). «عقلانیت انقلاب اسلامی از دیدگاه آیت‎الله خامنه‎ای»، مطالعات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، دورۀ جدید، س 2، ش 2، پاییز و زمستان، ص 53-70.

اکبری، مرتضی و فریدون رضایی (1394). «واکاوی شاخصه‎های تمدن نوین اسلامی در اندیشۀ مقام معظم رهبریa»، الگوی پیشرفت اسلامی–ایرانی، دورۀ سوم، ش 5، بهار و تابستان، ص 85-109.

الوانی، سیدمهدی (1389). تصمیم‎گیری و تعیین خط‎مشی دولتی، تهران، دانشگاه پیام نور.

الوانی، سیدمهدی و حسن دانایی‎فرد (1380). گفتارهایی در فلسفۀ تئوری‎های سازمان دولتی، تهران، نشر ‎صفار.

بی‎نام (1387). «عقلانیت اسلامی در چالش با عقلانیت ابزاری مدرن»، پایگاه بصیرت، 17 مهر.

خنیفر، حسین و ناهید مسلمی (1397). اصول و مبانی روش‎های پژوهش کیفی، تهران، انتشارات نگاه دانش، ج 1.

دنهارت، رابرت (1380). تئوری‎های سازمان دولتی، ترجمۀ سیدمهدی الوانی و حسن دانایی‎فرد، تهران، نشر صفار.

رحیم‎پور ازغدی، حسن (1387). عقلانیت ؛ بحثی در مبانی جامعه‎شناسی توسعه، تهران، انتشارات طرح فردا.

رهبر، عباسعلی (1399). «عقلانیت تعالی‎محور در مقابل عقلانیت خودبنیاد»، سایت farsi.khamenei.ir، 19/8/1399.

زمانی محجوب، حبیب (1396). «مؤلفه‎ها و شاخص‎های تمدن اسلامی»، همایش بین‎المللی بازخوانی تمدن اسلامی و جهان شهر معنوی با تاکید بر شهر مقدس مشهد مشهد، جامعه المصطفی العالمیه.

سعیدی، مهدی (1398). «حکومت اسلامی و آرمان عدالت»، سایت بصیرت، 7/4/1398.

طباطبایی، سیدمحمدحسین (۱۳۷۴). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، ج 3 و 14.

عابدی جعفری، حسن و دیگران (1390). «تحلیل مضمون و شبکۀ مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‎های کیفی»، اندیشۀ مدیریت راهبردی، س 5، ش 2، شمارۀ پیاپی 21.

غلامی، رضا (1395). «توصیفی نو از عقلانیت اسلامی و نقش آن در شکل‎گیری تمدن نوین»، خبرگزاری مهر، 21/9/1395.

ـــــــــــــــــ (1398). نظام عقلانیت سیاسی اسلام و جایگاه آن در شکل‎گیری تمدن نوین اسلامی، قم، انتشارات آفتاب توسعه.

ــــــــــــــــ (1397). «مؤلفه‎های عقلانیت حاکم بر تمدن نوین اسلامی»، خبرگزاری مهر، 14/6/1397.

فرزانه، محمدباقر و همکاران (1397). «تبیین عوامل ایجاد تمدن نوین اسلامی از نگاه مقام معظم رهبری»، پژوهش‎های اجتماعی اسلامی، س 25، ش 3 (پیاپی ۱۱۸)، پاییز و زمستان، ص 177-205.

فروتنی، زهرا (1387). مبانی تصمیم‎گیری استراتژیک امام خمینی، تهران، پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی.

فروتنی، زهرا و عطیه بحرانی (1387). «مدخلی بر تئوری هنجاری در مدیریت»، پیک نور، س 6، ش 1، بهار، ص 52-68.

کوشکی، محمدصادق (1396). «انقلاب اسلامی انحصار مفهوم عقلانیت را به‎چالش کشید»، خبرگزاری مهر، 11/5/1396.

لاجوردی، سیدشهاب و مسعود معینی‎پور (1399). «جایگاه عقلانیت در شکل‎گیری مراحل رسیدن به تمدن نوین اسلامی از دیدگاه امام خمینی و آیت‎الله خامنه‎ایa»، سیاست متعالیه، س 8، ش 28، بهار، ص 53-70.

مصباح یزدی، محمدتقی (1399). چکیده‎اى از اندیشه‎هاى بنیادین اسلامى، به نقل از: پایگاه اطلاع‎رسانی آثار آیت‎الله مصباح یزدی.

موسوی‎نیا، سیدمهدی (1399). «عقلانیت انقلابی»، قابل بازیابی در: https://farsi.khamenei.ir/، 18/8/1399.

ملکی، حسن و یاسر ملکی (1392). «تعامل اخلاق، معنویت و عقلانیت در تمدن نوین اسلامی»، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، دورۀ هفدهم، ش 57، زمستان، ص 593-616.

نجفی، موسی و رضا غلامی (1397). «انقلاب اسلامی و نقش محوری آن در شکل‎گیری تمدن نوین اسلامی با تأکید بر دکترین امامت»، مطالعات انقلاب اسلامی، س 15، ش 55، زمستان، ص 121-140.

بی‎نام (1388). تمدن اسلامی در اندیشۀ سیاسی حضرت امام خمینی، نمایندگی ولیّ فقیه در نیروی دریایی سپاه، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.