تبیین منطق درونی چرایی تحقق وقوع انقلاب ‎اسلامی ‎ایران در اندیشه سیاسی شهید بهشتی

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشیار گروه روابط بین الملل دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانش آموخته دکتری انقلاب اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران

چکیده

انقلاب‎اسلامی‎ایران به‎عنوان یک پدیده اجتماعی، بسان سایر پدیده‎های اجتماعی، علل‎بردار است و در علل‎یابی آن، ناگزیر به ماهیت و چیستی این پدیده رهیافت خواهیم داشت. نگاهی به آثار مکتوب درباره چیستی انقلاب‎اسلامی‎ایران و چرایی وقوع آن نشان می‎دهد که از یک‎سو دیدگاه‎های ارائه شده متنوع، متفاوت و ناهمسان است و از سوی‎دیگر، از دیدگاه‎های بومی در این‎باره کمتر استفاده شده و بررسی علل وقوع این پدیده از منظر صاحب‎نظران‎ وطنی، به‎ویژه اندیشورانی که در تحقق آن نقش‎آفرین بوده‎اند، مغفول مانده است.
شهید‎‎بهشتی‎Š از جمله برجستگان اندیشور و خجستگان نقش‎آفرین در انقلاب‎اسلامی است که پی‎جویی چیستی و چرایی وقوع انقلاب‎اسلامی‎ایران از منظر این متفکر نکته‎یاب می‎تواند بخشی از خلأ یاد شده را برطرف کند. بنابراین چیستی و چرایی وقوع انقلاب‎اسلامی‎ایران از منظر دکتر‎بهشتی مسئله اصلی این پژوهش است که این مقاله می‎کوشد با روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر روش‎شناسی بحران اسپریگنز، ‎اندیشه‎ورزی بهشتی در ترسیم چرایی وقوع انقلاب‎اسلامی را بر‎اساس مراحل چهارگانه "مشاهده بحران"، "تشخیص علل"، "ترسیم وضعیت مطلوب"و "راهکار عملی برای عبور از بحران" واکاوی کند. نتایج نشان می‎دهد که شهید بهشتی معطوف به بحران ایران پساانقلاب و اصول بینشی مکتب اسلام، وقوع انقلاب‎اسلامی را به مثابه ضرورتی برآمده از بحران جامعه و در قالب مکتبی-ارزشی صورت‎‌بندی کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Inner Logic of Shahid Beheshti’s Political Thought in Explaining the Islamic Revolution

نویسندگان [English]

  • Kosar Toussi 1
  • Mohammad Hossein Jamshidi 2
  • Fatemeh Toussi 3
1 Master of International Relations, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of International Relations, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 PhD in Islamic Revolution, University of Islamic Studies,Qom, Iran
چکیده [English]

The Islamic revolution of Iran, as a social phenomenon, has its causes just like the other social phenomena, and in examining its causes, we will inevitably have an outlook at the essence of this phenomenon. A look at the written works regarding the essence of the Islamic revolution of Iran and why it happened depicts that on the one hand, the views presented are diverse, different and contrasting. On the other hand, the indigenous views are less used in this regard and the analysis of the causes of this phenomenon from the perspective of the domestic experts, especially the intellectuals who played a role in its realization, have been neglected. Shahid Beheshti (RA) is one of the prominent intellectuals and great people who played a significant role in the realization of the Islamic revolution. Owing to this fact, evaluating the reasons behind the inception of the Islamic revolution of Iran from the point of view of this thought-provoking intellectual can fill a part of the gap mentioned above. Therefore, the reasons behind the inception of the Islamic revolution of Iran from the perspective of Dr. Beheshti is the main issue of this research. This article tries to use the descriptive-analytical method and based on the Springs Crisis methodology, to analyze Beheshti's thinking in drawing the reasons behind the inception of the Islamic revolution based on the four stages of "observing the crisis”, "identifying the causes", "drawing the desired condition" and "practical solution to overcome the crisis."The results show that Shahid Beheshti, focusing on the crisis in the post-revolutionary Iran and the principles of the Islamic school of thought, has formulated the inception of the Islamic revolution as a necessity arising from the crisis of the society and in the form of a doctrinal-efficacy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahid Beheshti
  • Islamic Revolution
  • School of Islam
  • Crisis Theory
آزادارمکی، تقی (1387). تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام از آغاز تا دوره معاصر، تهران، نشر علم.
اسپریگنز، توماس (1392). فهم نظریههای سیاسی، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران، آگاه.
اسناد لانه جاسوسی آمریکا (1387). کتاب دهم، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‎های سیاسی.
الیاسی، حمید (1364). وابستگی جهان سوم، تهران، اطلاعات.
انوری، حسن (1390). فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات علمی، جلد 1.
بنیاد نشر آثار (1380). بازشناسی یک اندیشه، تهران، بنیاد نشر آثار و ‎اندیشه‎های شهید آیت‎الله بهشتی.
جمشیدی، محمد حسین (1385). رخاندیشه، روششناسی شناختاندیشههای سیاسی، تهران، کلبه معرفت.
جمعی از نویسندگان (1397). شناختاندیشههای سیاسی شهید بهشتی، تهران، روزنه.
حسنی، سیدمحمد هادی (1396). «بررسی اندیشه حقوق اساسی شهید بهشتی»، فصلنامه، ‎اندیشههای حقوق عمومی، شماره 12، زمستان، ص 43-66.
حسینی‎بهشتی، سیدعلیرضا (1396). هفت مقاله در شناختاندیشه سیاسی شهید بهشتی، تهران، نشر نهادگرا.
حسینی‎بهشتی، سیدعلیرضا و دیگران (1398). زیست و اندیشه شهید آیتالله دکتر محمد حسینیبهشتی، تهران، روزنه.
حسینی‎بهشتی، سیدمحمد (1394). مبانی نظری قانون اساسی، تهران، روزنه.
ــــــــــــ (1390). حزب جمهوری اسلامی، تهران، بنیاد نشر آثار و ‎اندیشه‎های شهید بهشتی.
ــــــــــــ (1389). سه گونه اسلام، به انضمام مراحل اساسی یک نهضت، تهران، بقعه.
ــــــــــــ (1386الف). شناخت اسلام، تهران، بقعه.
ــــــــــــ (1386ب). ولایت، رهبری، روحانیت، تهران، بقعه.
ــــــــــــ (1380الف). جاودانه تاریخ، تهران، انتشارات روزنامه جمهوری اسلامی ایران.
ــــــــــــ (1380ب). نقش آزادی در تربیت کودکان، تهران، بقعه.
ــــــــــــ (1363). ویژگیهای انقلاباسلامیایران، تهران، دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی.
ــــــــــــ (1361). بررسی تحلیلی از: جهاد، عدالت، لیبرالیسم و امامت، تهران، دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی.
خوش بیان سروستانی، امین و مهرو ماهر (1395). «بررسی جایگاه تحزب در ‎اندیشه شهید بهشتی»، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، دوره2، شماره2، تابستان، ص 1-6.
دهخدا، علی اکبر (1373). فرهنگ نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
رامپوری، غیاث الدین (1393). غیاث الغات، تهران، امیر کبیر.
رجائی، غلامعلی (1382). سیره شهید دکتر بهشتی، تهران، نشر شاهد.
زیباکلام، صادق (1388). مقدمهای بر انقلاباسلامی، تهران، نشر روزنه.
سعدی (1381). بوستان، به تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران، خوارزمی، چاپ هفتم.
شریعتی، علی (1348). امت و امامت، تهران، پی دی اف کتاب.
عابدی اردکانی، محمد و محمدعلی نظری (1395). «رابطه آزادی و ولایت فقیه در ‎اندیشه سیاسی سید محمد حسینی‎بهشتی»، پژوهشنامه انقلاباسلامی، دوره6، شماره 18، بهار، ص 39-56.
عمید، حسن (1370). فرهنگ عمید، تهران، امیرکبیر.
فیرحی، داود و محمد اسماعیل شیخانی (1392). «نسبت آزادی و امامت از نگاه شهید بهشتی»، فصلنامه سیاست، دوره 43، شماره4، زمستان، ص 149-166.
فیرحی، داود، (1391). «رهبری و حکومت در اندیشه شهید بهشتی؛ نظریه امت و امامت»، فصلنامه سیاست، شماره 21، بهار، ص 287-310.
لک زایی، شریف (1391). «نهادگرایی در‎اندیشه و عمل شهید بهشتی»، پژوهشنامه انقلاب‎اسلامی، دوره 2، شماره3، تابستان، ص 145-167.
ـــــــــــــــ (1383). «آزادی، هرج و مرج، زورمداری (مناظره‎ای با حضور شهید دکتر بهشتی درباره آزادی)»، حکومت اسلامی، شماره 34، زمستان.
ــــــــــــ (1380). «سازوکارهای آزادی سیاسی در‎اندیشه آیت‎الله بهشتی رحمه الله»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 13، بهار.
لک زایی، نجف (1392). «دیدگاه امنیتی شیعه با تأکید بر‎اندیشه آیت‎الله شهید بهشتی»، شیعه شناسی، شماره 41، بهار.
مشیری، مهشید (1388). فرهنگ زبان فارسی، تهران، انتشارات سروش.
مطهری، مرتضی (1389). پیرامون انقلاباسلامی، تهران، صدرا.
معلوف، لویس [بی‎تا]. المنجد فی اللغه و الاعلام، بیروت، دارالشرق، چاپ سیزدهم.
معین، محمد (1380). فرهنگ معین، تهران، امیرکبیر.
ملکوتیان، مصطفی (1387). بازخوانی علل وقوع انقلاباسلامی در سپهر نظریه پردازی، تهران، نشر فرهنگ و اندیشه.
نساج، حمید، مهدیه پوررنجبر و مینا نظری (1395). «جایگاه آزادی در منظومه فکری شهید بهشتیŠ»، فصلنامه پژوهشهای اجتماعی اسلامی، شماره 109، تابستان، ص 103-130.
هانتیگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشر علم.
Trotsky, L. (1965). History of the Russian Revolution, London: Victor Gollancz LTD.