گفتمان‌های هویتی و منازعات نخبگان سیاسی؛ الگوی نظری تبیین منازعات نخبگان سیاسی در ج.ا.ا

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری گروه علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

بررسی و تحلیل منازعات نخبگان سیاسی در ج.ا.ا، از نقطه‌نظر تأثیر تحول گفتمان‌های هویتی بر این منازعات، موضوعی است که مورد مداقه علمی جدی قرار نگرفته است. بنابراین، سؤال اصلی آن است که «تحول گفتمان‌های هویتی چگونه بر منازعات نخبگان سیاسی در ج.ا.ا تأثیر گذاشته است؟» فرض بر آن است که تحول گفتمان‌های هویتی با کاهش میزان همیستگی ساختاری و ارزشی نخبگان سیاسی در ج.ا.ا، منجر به تشدید منازعات آن‌ها ‌شده است. در این پژوهش با استفاده از روش «اندیشیدن با نظریه»، این نتیجه به دست‌آمده که با پذیرش گفتمان هویتی تغییریافته از سوی بخشی از نخبگان چپ، آنها ضمن ائتلاف با نخبگان بیرون از حاکمیت و لایه‌های اجتماعی نوگرا، گفتمان و ادبیات جدیدی چون جامعه مدنی، آزادی، توسعه سیاسی و... را نیز به استخدام خود درآورند که در نهایت، بازسازی گفتمانی و تشکیلاتی راست‌های سنتی و کاهش همبستگی ساختاری و ارزشی نخبگان این جناح‌ها را در پی داشت. در این شرایط، منازعات نخبگانی به صورت نوعی و فازی متحول ‌شد؛ بدین ترتیب که مناسبات آن‌ها از حالت متحد به گسیخته تغییر یافت و به مرور زمان، در اثر منازعات عملی، روند آن تشدید شد، به گونه‌ای که هم‌اکنون، پیچیده، متراکم و متکثرند و جامعه را نیز دوقطبی کرده‌اند.   

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identity discourses and political elites conflicts; Theoretical model for explaining the conflicts of political elites in the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Noorollah Gheisari 1
  • Mostafa Ghorbani 2
1 Assistant Professor, Department of Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
2 PhD Student, Department of Political Science, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

The study and analysis of the conflicts of political elites in the Islamic Republic of Iran, from the point of view of the impact of the evolution of identity discourses on these conflicts, is a subject that has not been seriously studied scientifically. Therefore, the main question is "how has the evolution of identity discourses affected the conflicts of political elites in the Islamic Republic?" It is assumed that the evolution of identity discourses has led to an intensification of the elite conflicts in the I.R.I by reducing the degree of structural and value convergency of them. in this research, using the method of "thinking with theory", it has been concluded that by accepting the changed identity discourse by the left elites, while they allying with elites outside the government and modern social strata, also employed new discourse and literature such as civil society, freedom, political development, and so on. finally, after discoursive and organizational reconstruction of the traditional rights, structural and value convergency of the elites reduced. Therefore, elite conflicts evolved typically and fuzzily. in this way, their relations changed from united to disunited, and over time, as a result of practical conflicts, their process intensified, so that they are now complex, dense and pluralistic, and have also polarized society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Identity Discourses"
  • "Political Elites Conflicts"
  • "Structural and Value Convergency"
  • "United Elites"
  • "Disunited Elites"
امیری، جهاندار (1386)، اصلاح‌طلبان تجدیدنظرطلب و پدرخوانده‌ها، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
اسماعیلی، حمیدرضا (1394)، ایدئولوژی اصلاحات (اصلاحات به روایت حلقه آئین)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
باتومور، تی. بی(1369)، نخبگان و جامعه، ترجمه علیرضا طیب، تهران: دانشگاه تهران.
باقی، عمادالدین (1383)، جنبش اصلاحات دموکراتیک در ایران، تهران: سرایی.
بروجردی، مهرزاد (1377)، روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، تهران: فرزان روز.
بشیریه، حسین(1380)، جامعه‌شناسی سیاسی، چاپ هفتم، تهران: نی.
بشیریه، حسین(1400)، دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران دوره جمهوری اسلامی، چاپ نهم، تهران: نگاه معاصر.
پورزکی، گیتی(1398)، «تحول در مواجهه گفتمانی در جمهوری اسلامی ایران مواجهه پساسیاسی، آنتاگونیستی، یا آگونیستیک»، جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 15، (پاییز و زمستان)، صص 231-254.
جنکینز، ریچارد(1381)، هویت اجتماعی، ترجمه تورج یاراحمدی، تهران: شیرازه.
حافظ‌نیا، محمدرضا(1390)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: پاپلی.
حاتمی، عباس(1387)، «دولت و اقتصاد در ایران پس از انقلاب: تأثیر سیاست‌های بازتوزیعی بر جدال‌های هرمنوتیکی، طبقاتی و پیدایش دولت غیر یکپارچه در ایران»، فصلنامه سیاست، دوره 38، شماره 2، (تابستان)، صص 117-89.
حجاریان، سعید(1379)، جمهوریت؛ افسون‌زدایی از قدرت، تهران: طرح نو.
حسینی‌زاده، سیدمحمدعلی(1389)، اسلام سیاسی در ایران، چاپ دوم، قم: دانشگاه مفید.
جلایی‌پور، حمیدرضا (1381)؛ جامعه‌شناسی جنبش‌های اجتماعی (با تأکید بر جنبش اصلاحی دوم خرداد)؛ تهران: طرح نو.
دارابی، علی(1390)، جریان‌شناسی سیاسی ایران در ایران، چاپ چهاردهم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
داوری‌اردکانی، رضا(1393)، درباره غرب، چاپ سوم: تهران: هرمس.
دلاوری، ابوالفضل(1383)، «تحول منازعه‌ی سیاسی داخلی؛ از عصر دولت – ملت تا عصر جهانی شدن»، پژوهش حقوق و سیاست، شماره 12، صص142-107.
زونیس، ماروین(1387)، روانشناسی نخبگان سیاسی ایران، ترجمه زهرا لبادی، سلیمان امین‌زاده و پرویز صالحی، تهران: چاپخش.
سلطانی، سیدعلی‌اصغر(1383)، «تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش»، علوم سیاسی، شماره 23، صص180-153.
سلطانی، سیدعلی‌اصغر (1391)، قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران)، چاپ سوم، تهران: نی.
سروش، عبدالکریم(1366)، تفرج صنع(گفتارهایی در مقولات اخلاق و صنعت و علم انسانی)، تهران: سروش.
سروش، عبدالکریم(1385)، «خواب آشفته بازگشت به گذشته(گفتگو)»، بازتاب اندیشه، شماره 80، صص 937-929.
سروش، عبدالکریم(1375)، فربه‌تر از ایدئولوژی، چاپ چهارم، تهران: صراط.
شادلو، عباس (1386)، تکثرگرایی در جریان اسلامی، تهران: وزراء.
شایگان، داریوش(1380)، افسون‌زدگی جدید: هویت چهل‌تکه و تفکر سیار، ترجمه فاطمه ولیانی، تهران: فرزان روز.
شفیعی، محمود (1389)، جامعه شناسی سیاسی ایران (مبتنی بر کنش ارتباطی)، تهران، دانشگاه امام صادق (ع).
ظریفی‌نیا، حمیدرضا (1378)، کالبدشکافی جناحهای سیاسی ایران 1358 تا 1378، چاپ سوم، تهران: آزادی اندیشه.
عنایت، حمید(1390)، بنیاد فلسفه سیاسی غرب، چاپ ششم، تهران: زمستان.
فرکلاف، نورمن(1381)، نظریه انتقادی گفتمان، تهران: مرکز نشر رسانه‌ها.
قهرمانپور، رحمان (1396)، بررسی چهار دهه تحول‌خواهی در ایران، تهران: روزنه.
قوچانی، محمد (1379)، بازی بزرگان (وقایع‌نگاری جنبش اصلاحات دموکراتیک در ایران)، چاپ سوم، تهران: جامعه ایرانیان.
قوچانی، محمد (1381)، برادر بزرگتر مرده است (جنبش اصلاحات در احتضار)، تهران: نقش و نگار.
قیصری، نوراله(1388)، نخبگان و تحول فرهنگ سیاسی در ایران دوره‌ قاجار، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
کاظمی، حجت و غلامرضا بصیرنیا(1397)، «منازعات درونی ساخت سیاسی و چالش بازتولید فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، دوره 13، شماره 37، (زمستان)، صص 9-35.
گیدنز، آنتونی(1378)، راه سوم، ترجمه منوچهر صبوری کاشانی، تهران: شیرازه.
مجتهدشبستری، محمد(1376)، ایمان وآزادی، تهران: طرح نو.
مشایخی، مهرداد (1382)، «دگردیسی مبانی سیاست و روشنفکری سیاسی»، مجله آفتاب، سال سوم، شماره 28، مرداد و شهریور.
مرتجی، حجت (1377)، جناح‌های سیاسی در ایران امروز، تهران: نقش و نگار.
مطهری، مرتضی(1371)، خدمات متقابل اسلام و ایران، چاپ هیجدهم، تهران: صدرا.
میخلز، رُبرت(1392)، جامعه‌شناسی احزاب سیاسی، ترجمه احمد نقیب‌زاده، چاپ سوم، تهران: قومس.
نش، کیت(1393)، جامعه‌شناسی سیاسی معاصر، ترجمه محمدتقی دلفروز، چاپ پانزدهم، تهران: کویر.
وبر، ماکس(1368)، دانشمند و سیاستمدار، ترجمه احمد نقیب‌زاده، تهران: دانشگاه تهران
نیاکویی، سیدامیر(1393)، «جامعه‌شناسی منازعات سیاسی در ایران (انتخابات 1388)»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دهم، (زمستان)، شماره 1 (پیاپی 37)، صص 230-199.
هوارث، دیوید(1377)، «نظریه‌ی گفتمان»، ترجمه سیدعلی‌اصغر سلطانی، علوم سیاسی، سال اول، شماره دوم، پائیز، صص 183-156.
یورگنسن، ماریان، فیلیپس، لوئیز(1393)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نی.
- Borisoff, D. and D. A. Victor(1998), Conflict Management: A Communication Skills Approach, Needham Heights, Allyn and Bacon, AViacom Company
- Brown. R(1999), “Social Identity”, In: Kuper, A and Kuper, J(eds), The Social Science Encyclopedia, London: Routledge
- Cook-Huffman, Celia(2008), "The role of identity in conflict", in: Dennis J.D. Sandole, Sean Byrne, Ingrid Sandole-Staroste, Jessica Senehi, Handbook of Conflict Analysis and Resolution, London: Routledge
- Erikson, Erik H(1959), Identity and the Life Cycle, NewYork: International Press
- Fairclough, N.(1989), Language and Power, London: Longman
- Field, Lowell G. Higley, John, Burton G, Michaeal(1990) "A New Elite Framework for Political Sociology", Revue européenne des sciences sociales, vol. 28, No. 88, pp. 149-182
- Gennaioli, Nicola, Tabellini, Guido(2018), "Identity, beliefs, and political conflict", CEPR Discussion Paper 13390.
- Hewitt, JohnP.(1989), "A Theory of Identity", in: Dilemmas of the American Self, Philadelphia: Temple University Press
- Higley, John, Burton G, Michaeal(1989), "The Elite Variable in Democratic Transition and Break Downs", American Sociological Review, Vol 54, No 1
- Higley, John(2010), "Elite Theory in Political Sociology", in: Kevin T, Leicht, j. Craig, Jenkins, Handbook of Politics: State and Society in Global Perspective, Springer, pp. 161-176.
- Jackson, Alecia Y., Lisa A. Mazzei(2017), “Thinking With Theory; A New Analytic for
Qualitative Inquiry”, in; Norman K. Denzin,Yvonna S. Lincoln(2017), The Sage Handbook of Qualitative Research, Sage Publications.
- Laclau, E. Mouffe, C.(1985), Hegemony and Social Strategy: Toward a Radical Democratic Politics, London: Verso
- Laclau, E.(1990), New Reflections on the Revolution of Our Time, London: Verso
- Larsen, Henrik(1997), Foreign Policy and Discourse Analysis, London and New York: Routledge
- Putnam, Robert D(1976), The Comparative Study of Political Elites, New Jerssy, Prentice Hall
- Rakel, Eva Patricia(2008), The Iranian Political elite, state and society relations, and foreign relations since the Islamic revolution, PhD thesis Faculty of Social and Behavioural Sciences (FMG), University of Amsterdam
- Sarup,M(1996). Identity, Culture ane the Postmodern World, Edinburgh: Edinburgh University Press
- Seifzadeh, Hossein(2003) "The Landscape of Factional Politics and Its Future in Iran", Middle East Journal, Vol. 57, No. 1 (Winter), pp. 57-75
- Smith, Clagett G. (1966), A comparative analysis of some conditions and consequences of interorganizational conflict, Administrative Science Quarterly. Vol 10, No 4
- Touraine, A(2000), Can We Live Together?, translated by D. Macey, Cambridge: Polity Press