تحلیل روانشناختی ویژگی های شخصیت حاکم در سیاست نامه خواجه نظام الملک و مقایسه آن با نظریه 16 عاملی کتل

معین آبادی بیدگلی, حسین; پوراحسان, سمیه

تحلیل روانشناختی ویژگی های شخصیت حاکم در سیاست نامه خواجه نظام الملک و مقایسه آن با نظریه 16 عاملی کتل

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکدۀ حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

² استادیار گروه روان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

چکیده

روان شناسان معتقدند که رفتار فرد تحت تاثیر عوامل محیطی، شخصیتی و عاطفی است و منظور از عوامل شخصیتی همان ویژگی های شخصیت است که باعث بروز یک سری از رفتار ها در فرد می شود، در کتاب سیاست نامه خواجه نظام الملک، موارد زیادی در زمینه ویژگیها و رفتارهایی که باید یک حاکم اسلامی داشته باشد، بیان شده است. پژوهش حاضر به بررسی مقایسهای روانشناسی سیاسی حاکم در سیاست نامه خواجه نظام الملک می پردازد. پرسش اصلی این پژوهش این است که ویژگی های شخصیتی حاکم از دیدگاه خواجه نظام الملک چیست و آیا قابل مقایسه با نظریه 16عاملی شخصیت کتل است؟ در مقاله حاضر تلاش شده است که با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و روش تحلیل مضمون به این سوال پاسخ داده شود. یافته های حاصل از پژوهش گویای این موضوع است که در تفکر خواجه نظام الملک ویژگی های شخصیت حاکم براساس تحلیل مضمون در نهایت به 6 مضمون فراگیر (برونگرایی، ثبات هیجانی، هوش، جسارت، وجدان و اعتماد) منجرشد و نتایج مقایسه آن با نظریه 16 عاملی کتل نشان داد که مضامین ساختاری این بررسی با 9 عامل از 16 عامل (عاملهای A، B، C، E، G، H، I، N، (Q3 مطابقت داشته و می توان ویژگی های شخصیتی حاکم براساس سیاستنامه خواجه نظام الملک را با این عوامل توضیح داد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.23455705.1400.9.20.12.7

عنوان مقاله [English]

Psychological Analysis of the Characteristics of the Ruling Personality in the Policy of Khajeh Nizam-ol-Molk and its Comparison with Cattell's 16-Factor Theory

نویسندگان [English]

Hossein Moein Abadi Bidgoli ¹
Somayeh Pourehsan ²

¹ Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty of Law and Theology, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran

² Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran

چکیده [English]

Psychologists believe that a person's behavior is influenced by environmental, personality and emotional factors, and personality factors are the same personality traits that cause a series of behaviors in the person, in the policy book of Khajeh Nizam-ol-Molk Many things have been said about the characteristics and behaviors that an Islamic ruler should have. The present study examines the comparative political psychology in the policy of Khajeh Nizam-ol-Molk. The main question of this research is what are the dominant personality traits from the point of view of Khajeh Nizam-ol-Molk and is it comparable to Katl's 16-factor theory of personality? In the present article, an attempt has been made to answer this question using library studies and content analysis methods. Findings from the research indicate that in Khajeh Nizam-ol-Molk's thinking, the characteristics of the ruling personality based on theme analysis eventually led to 6 comprehensive themes (extraversion, emotional stability, intelligence, courage, conscience and trust) and its comparison results. Cattell's 16-factor theory showed that the structural themes of this study correspond to 9 of the 16 factors (factors A, B, C, E, G, H, I, N, Q3) and personality traits can be The ruler based on the policy of Khajeh explained the system with these factors.

کلیدواژه‌ها [English]

Psychological analysis
Cattell’s Personality Theory
Nizam al-Mulk Tusi
Siyāsatnāmeh
Islami management
Political psychology

مراجع

فتحی ‏‫آشتیانی، علی (۱۳۹۰). آزمون‎های روان‎شناختی ارزشیابی شخصیت و سلامت روان، تهران، بعثت.

‏‫اخوان کاظمی، بهرام (۱۳۸۰). «عدالت و خودکامگی در اندیشۀ سیاسی خواجه نظام‎الملک طوسی»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ج 54، ش 812، ص 5-28.

‏‫استاجی، ابراهیم و دیگران (1396). «تحلیل مناسکِ حافظِ نظامِ اتوکراتیک در سیاست‎نامۀ نظام‎الملک طوسی با تمرکز بر آرای روان‎شناختی اریک برن»، مطالعات فرهنگی-اجتماعی خراسان، ج 11، ش 4، ص 7-29.

‏‫اسلامی، روح‎الله و غلامرضا خواجه‎سروی (۱۳۹۲). «تکنولوژی‎های قدرت در سیاست‎نامۀ خواجه نظام‎الملک»، پژوهش‎های راهبردی سیاست، ج 2، ش 4، ص 1-26.

پ‍روی‍ن‎، ‏‫لارن‍س‎ ای. (1381). ش‍خ‍ص‍ی‍ت‎: ن‍ظری‍ه‎ و پ‍ژوه‍ش، ترجمۀ‎ محمدجعفر جوادی و آی‍ی‍ژ‏‫ کدیور، تهران، رسا.

‏‫جعفری گل، مریم و دیگران (۱۳۹۵). «بررسی ارتباط سبک رهبری آمرانه و ویژگی‎‎های شخصیتی مدیران پرستاری بیمارستان‎های تابعۀ دانشگاه‎های علوم پزشکی شهر تهران در سال 94-1393»، علوم پزشکی، ج 26، ش 4، ص 238-247.

‎‫حاج‎بابایی، محمدرضا و محمود شهبندی (1391). «ابعاد فساد از دیدگاه خواجه نظام‎الملک توسی»، فصلنامۀ سیاست، ج 42، ش 2، ص 59-75.

‏‫حلبی، علی‎اصغر (۱۳۸۲). تاریخ تمدن در اسلام: بررسی‎هایی چند در فرهنگ و علوم عقلی اسلامی، تهران: اساطیر.

‏‫رضازادۀ مقدم، عباس (1389). «خواجه نظام‎الملک توسی و شیعیان»، فقه و تاریخ تمدن، ج 7، ش 25، ص 9-39.

‏‫رفیعی، حسن‎رضا (۱۳۹۹). «اخلاق و آداب فرماندهی و مدیریت انتظامی در سیاست‎نامه»، پژوهش‎های دانش انتظامی، ج 88، ش 22، ص 30-50.

‏‫سام خانیانی، محمدجواد و عباس خائفی (۱۳۹۶). «مصلحت‎بینی و واقع‎گرایی در اندیشه‎های سیاسی ماکیاولی و خواجه نظام‎الملک»، سیاست جهانی، ج 6، ش 1، ص 225-255، شناسۀ دیجیتال: wp.2017.2392/10.22124.

‏‫سرافرازی، عباس (۱۳۹۲). «تأثیر سیاست‎نامۀ (سیر الملوک) خواجه نظام‎الملک بر ساختار حکومت سلجوقی»، پژوهش‎های تاریخی ایران و اسلام، ج 7، ش 13، ص 57-72.

‏‫شمسایی، فرشید و دیگران (۱۳۹۴). «بررسی ویژگی‎های شخصیتی مدیران با سبک رهبری آن‎ها»، مدیریت پرستاری، ج 4، ش 1، ص 9-17.

‏‫شولتز، دوان و سیدنی شولتز (1393). نظریه‎های شخصیت، ترجمۀ یحیی سیدمحمدی، تهران، ویرایش.

‏‫قادری، حاتم (۱۳۸۸). اندیشه‎های سیاسی در اسلام و ایران، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‎ها (سمت).

‏‫قاسمی، محمدعلی (۱۳۸۶). «قدرت و امنیت در سنت سیاست‎نامه‎نویسی: مطالعۀ سیر الملوک خواجه نظام‎الملک»، مطالعات راهبردی، ج 36، ش 10، ص 261-278.

‏‫کریمی، یوسف (۱۳۷۸). روان‎شناسی شخصیت، تهران، ویرایش.

‎‫محمودی‎کیا، مریم و دیگران (۱۳۹۳). «رابطۀ ویژگی‎های شخصیتی با رهبری اخلاقی»، اخلاق در علوم و فناوری، ج 32، ش 9، ص 64-74.

‏‫نظام‎الملک، حسین بن علی (۱۳۷۲). سیاست‎نامه، تهران، اساطیر.

(۱۳۵۸). سیاست‎نامه، تهران، کتاب‎های جیبی.

‏‫یارمحمدزاده، پیمان و دیگران (۱۳۹۶). «رابطۀ ویژگی‎های شخصیت و سبک رهبری کلاس درس با کیفیت تدریس اساتید دانشگاه به روش خودارزیابی: ارائۀ یک مدل ساختاری»، آموزش و ارزشیابی، ج 10، ش 39، ص 29-51.

Allport, Gordon Willard (1961). The Nature of Personality: Selected Papers, Westport, Greenwood Press.

Attride-Stirling, Jennifer (2001). "Thematic networks: An analytic tool for qualitative research", Qualitative Research 1 (3), p. 385-405, Doi: 10.1177/146879410100100307.

Baron-Thiene, A., & Alfermann, D. (2015). Personal characteristics as predictors for dual career dropout versus continuation—A prospective study of adolescent athletes from German elite sport schools. Psychology of Sport and Exercise, 21, 42–49. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2015.04.006

Benzi, Ilaria M. A. and et al. (2019). “Maladaptive Personality Traits and Psychological Distress in Adolescence: The Moderating Role of Personality Functioning”, Personality and Individual Differences, Personality Pathologies in the World: Beyond Dichotomies, 140, April, p. 33-40, Doi: 10.1016/j.paid.2018.06.026.

Boyatzis, Richard E. (1998). Transforming Qualitative Information: Thematic Analysis and Code Development, New York, SAGE Publications.

Braun, Virginia and Victoria Clarke (2006). “Using Thematic Analysis in Psychology”, Qualitative Research in Psychology, 3 (2), p. 77-101, Doi: 10.1191/1478088706qp063oa.

Carver, Ch. and M. F. Scheier (2007). Personality Theory, Mashhad, Astan Quds Razavi.

Dawes, Christopher and et al. (2014). “The Relationship between Genes, Psychological Traits, and Political Participation”, American Journal of Political Science, 58 (4), p. 888-903, Doi: 10.1111/ajps.12100.

Dynes, A. M. and et al. (2016). “Personality Traits, Candidate Emergence, and Political Ambition: How Personality Affects Who Represents Us.”, Philadelphia, in: Annual Meeting of the American Political Science Association.

Guidi, A., Gentili, C., Scilingo, E. P., & Vanello, N. (2019). Analysis of speech features and personality traits. Biomedical Signal Processing and Control, 51, 1-7.

Loke, J. Chiok Foong (2001). “Leadership Behaviours: Effects on Job Satisfaction, Productivity and Organizational Commitment”, Journal of Nursing Management, 9 (4), p. 191-204, Doi: 10.1046/j.1365-2834.2001.00231.x.

Shu, Frank and et al. (2017). “The HEXACO Personality Traits, Cultural Intelligence, and International Student Adjustment”, Personality and Individual Differences, 106, February, p. 21-25, Doi: 10.1016/j.paid.2016.10.024.

Stoll, G., Einarsdóttir, S., Song, Q. C., Ondish, P., Sun, J. J., & Rounds, J. (2020). The roles of personality traits and vocational interests in explaining what people want out of life. Journal of Research in Personality, 86, 103939.

Šverko, Iva and Toni Babarović (2016). “Integrating Personality and Career Adaptability into Vocational Interest Space”, Journal of Vocational Behavior, 94, June, p. 89-103, Doi: 10.1016/j.jvb.2016.02.017.

Willcoxson, Lesley and Robina Chatham (2006). “Testing the Accuracy of the IT Stereotype”, Information and Management, 43 (6), p. 697-705, Doi: 10.1016/j.im.2004.04.009.