کارآمدی زنان در عرصه های سیاسی - اجتماعی( با تاکید بر الگو سازی قرآن کریم)

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

2 دانشیار گروه کلام اسلامی، پژوهشگاه امام صادق (ع)، قم، ایران

3 استادیار گروه معارف اسلامی، ، دانشگاه فرهنگیان (پردیس شهید باهنر کرمان) ، کرمان، ایران

چکیده

در نگرش هنجاری قرآن کریم، حضور زن در جامعه، لازمه ساحت سیاسی ـ اجتماعی وی شمرده شده است و رسمیت‌ بخشی بدان، از آیات مختلفی قابل استخراج است. یکی از این اسلوب‌ های تبیین و ترسیم این موضوع، روش الگودهی است که از زاویه‌ ای فراتر از مباحث نظری، به شیوه عملی مطرح شده است. بدین‌ سان، هدف از پژوهش حاضر آن است تا در پرتو الگوهای قرآنی زنان و به‌کارگیری روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره بردن از تفسیر اجتهادی، کارآمدی زنان در عرصه‌ های اجتماعی ـ سیاسی را ترسیم نماید. لذا، سؤال محوری در این پژوهش این است با توجه به الگوهای قرآنی، زنان در ساحت‌های سیاسی ـ اجتماعی از چه جایگاهی برخوردارند؟ بر اساس یافته‌ های پژوهش، عزم و تدبیر ملکه سبا در حکومت‌داری، اشتغال سالم دختران شعیب در جامعه و حفظ جان نبی خدا با مشارکت مادر و خواهر موسی (ع)، حضور مؤثر حضرت فاطمه (س) در ماجرای مباهله، بیعت زنان با پیامبر(ص)، بیانگر کارآمدی حضور سیاسی ـ اجتماعی زنان در پرتو الگوهای قرآنی است. بعلاوه آنکه مشارکت فعال زنان در اجتماع، در شکوفایی جامعه دینی نیز تأثیرگذار بوده که در ضمن عملکرد الگوهایی در قرآن، مطرح شده است؛ همچون بردباری هاجر، مبارزه‌ طلبی همسر فرعون، طهارت و پرهیزگاری مریم (س)، تربیت دینی مادر مریم، وجود مبارک حضرت فاطمه به‌عنوان خیر کثیر و مادر ائمه اطهار (ع). در فرهنگ قرآن، همچنین، زنانی نیز به‌عنوان مسببات گمراهی مطرح شده‌ اند که می‌ تواند مایه عبرت‌آموزی از حضور ناشایست زنان در عرصه اجتماع و سیاست محسوب گردند؛ همچون همسر نوح، لوط و ابولهب.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Efficiency of women in socio-political arenas (with emphasis on modeling the Holy Quran)

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Karimi 1
  • Hamid Negaresh 2
  • masoumeh hafezi 3
1 PhD student, Department of Quran and Hadith, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran.
2 Associate Professor, Department of Islamic Theology, Imam Sadiq (AS) Research Institute , Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Islamic Education, Farhangian University (Shahid Bahonar Campus, Kerman), , Kerman, Iran.
چکیده [English]

In the normative view of the Holy Quran, the presence of women in society is considered a requirement of her socio-political field and its recognition can be extracted from various verses. One of these ways of explaining and drawing this issue is the modeling method, which has been proposed in a practical way from angles beyond theoretical issues. Thus, the aim of the present study is to draw the effectiveness of women in socio-political fields in the light of women's Quranic models and using descriptive-analytical method and using ijtihad interpretation. Therefore, the central question in this research is according to the Quranic models, what is the position of women in socio-political areas? Based on the research findings, Queen Saba's determination and prudence in governing, healthy employment of Shoaib's daughters in society and preserving the life of the Prophet of God with the participation of Moses's mother and sister, Fatima's effective presence in the story of Mubahila, women's allegiance to the Prophet ( P.) indicates the effectiveness of the socio-political presence of women in the light of Quranic models. In addition, the active participation of women in society has also been effective in the flourishing of the religious community, which has been suggested in addition to the performance of models in the Qur'an; Such as Hajar's patience, Pharaoh's wife's struggle, Mary's purity and piety, Mary's mother's religious education, the blessed existence of Hazrat Fatima as a great benefactor and the mother of the Imams (AS). In the culture of the Qur'an, women are also mentioned as causes of misguidance, which can be a lesson from the inappropriate presence of women in society and politics; Like the wife of Noah, Lot and Abu Lahab.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Woman
  • model
  • pattern
  • Holy Quran
  • political
  • social
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی
‏آقابخشی، علی اکبر و مینو افشاری راد. (بی‌تا). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: چاپار.
‏ابن بابویه، محمد بن علی. (1۴۱۳). من‌لا‌یحضره‌ الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
‏پناهی، علی احمد. (۱۳۹۷). اشتغال زنان با تأکید بر آسیب‌ها و واولویت‌ها. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
‏جعفری، محمدرضا. (۱۳۷۷). فرهنگ نشر نو. تهران: تنویر.
‏جوادی آملی، عبدالله. (۱۳۸۹). تفسیر تسنیم. قم: اسراء.
‏———.(۱۳۹۵). زن در آئینه جلال و جمال. قم: اسراء.
‏حافظی، معصومه. (۱۴۰۰). اصل قرآنی معاشرت به معروف و بازنگری روابط همسران. قم: انتشارات جامعة ‌الزهرا (س).
‏دف‍ت‍ر ن‍ش‍ر آث‍ار حضرت آیت الله خامنه ای. (۱۳۸۵). زن ریحانه آفرینش (مجموعه دیدگاه‌های مقام معظم رهبری پیرامون زن). قم: دارالهدی.
‏———. (۱۳۹۳). عرصه‌های حضور اجتماعی زن. تهران: دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی خامنه‌ای.
‏راغب اصفهانی، حسین. (۱۴۲۳). مفردات الفاظ القرآن. قم: ذوی‌القربی.
‏رشیدرضا، محمد. بی‌تا. تفسیر القرآن الحکیم (تفسیر المنار). بیروت: دارالمعرفه.
‏زارعی، محمد مهدی. (۱۳۸۹). «الگوهای دینی و سازگاری آن‌ها با مقتضیات زمان»، جستارهایی در فلسفه و کلام، س 84، ش 42، ، ص 79-104.
‏زیدان، عبدالکریم. (۱۴۱۷). المفصل فی احکام المرأة و البنت المسلم فی الشریعة الاسلامیة. بیروت: مؤسسة الرسالة.
‏ضمیری، محمدرضا. (۱۳۹۲). عدم تعارض حق شغل زن با حقوق خانواده. قم: انشارات جامعة الزهرا (س).
‏طباطبایی، محمدحسین. (۱۳۷۴). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه‌ی موسوی همدانی سیدمحمدباقری. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
‏طبرسی، فضل بن حسن. (۱۳۷۲). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. تهران: ناصرخسرو.
‏عمید، حسن. (۱۳۸۹). فرهنگ فارسی عمید. تهران: بهزاد.
‏فیض کاشانی، ملامحسن. (۱۴۱۵). تفسیر الصافی. تهران: انتشارات الصدر.
‏———. (بی‌تا). المحجة‌البیضاء فی تهذیب‌الاحیاء. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
‏قربان نیا، ناصر. (۱۳۹۲). تأمّل در فقه؛ تحول در حقوق. تهران: میزان.
‏مجلسی، محمدباقر. (۱۴۰۳). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
‏مدرسی، سیدمحمدتقی. (۱۴۱۹). من‌ هدی‌ القرآن. تهران: دار‌محبی‌ الحسین.
‏مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۷). جامی از زلال کوثر، محمدباقر حیدری. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
‏مطهری، مرتضی. (۱۳۹۱). زن و مسائل قضایی و سیاسی. تهران: صدرا.
‏———. (۱۳۸۸). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: صدرا.
‏مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.