تحلیل عرفی شدن در جهان اسلام از دیدگاه آیت الله خامنه‌ای

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه شاهد تهران، ایران

چکیده

امکان یا امتناع عرفی شدن جهان اسلام از جمله دغدغه‌های اصلی متفکران مسلمان در قرن معاصر می‌باشد و برخی از متفکرانی تلاش نموده‌اند بر اساس آبشخورهای فکری به تبیین این مسئله بپردازند. در راستای اهمیت این امر، این نوشتار با اتخاذ رویکرد توماس اسپرینگز و بر اساس روش تحلیل محتوای کیفی درصدد پاسخ به این سوال اصلی است: «علل بحران عرفی شدن جهان اسلام ناظر بر دیدگاه آیت الله خامنه‌ای چیست و برون رفت از عرفی شدن جهان اسلام و رسیدن به وضعیت مطلوب چگونه خواهد بود؟». یافته‌های پژوهش بر نکاتی چند تاکید دارد: یک. در دیدگاه آیت الله خامنه‌ای عرفی شدن جهان اسلام پدیده‌ای عرضی و نه ذاتی بوده و این امر، بیشتر تحت تاثیر عوامل ارادی تا غیر ارادی می‌باشد. از اینرو امکان تغییر وضعیت موجود به وضعیت مطلوب وجود دارد. دو. در این نگاه فراتر از مقام ثبوت، در مقام اثبات کارآمدی نظام سیاسی اسلام مهمترین عامل در جلوگیری و کسترش نفوذ سکولاریسم در جهان اسلام می‌باشد. در این راستا، وقوع انقلاب اسلامی، تشکیل نظام جمهوری اسلامی و در پیش گرفتن اهداف تمدنی ـ تمدن نوین اسلامی ـ مسیری خلاف روند عرفی شدن جهان اسلام است که تاثیر و تاثرات آن در محیط داخلی و همچنین جریان‌های اسلام گرا نظیر حزب الله لبنان، الحوثی یمن، و حشد الشعبی عراق می‌توان دید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of secularization in the Islamic world from the perspective of Ayatollah Khamenei

نویسنده [English]

  • Mahdi Naderi
Assistant Professor of Political Science, Shahed University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This article seeks to answer the main question by adopting the approach of Thomas Springs and based on the method of qualitative content analysis: " What are the causes of the crisis of secularization of the Islamic world regarding Ayatollah Khamenei's view, and what will be the way out of the secularization of the Islamic world and reaching the desired situation?" The research findings emphasize several points: One. In Ayatollah Khamenei's view, the secularization of the Islamic world is a transverse rather than an inherent phenomenon, and this is more influenced by voluntary to involuntary factors. Therefore, it is possible to change the current situation to the desired situation.
Two. In this view, beyond the position of proof, in the position of proving the efficiency of the Islamic political system is the most important factor in preventing and expanding the influence of secularism in the Islamic world. In this regard, the occurrence of the Islamic Revolution, the formation of the Islamic Republic and the adoption of the goals of civilization - the new Islamic civilization - is a path against the process of secularization of the Islamic world, whose impact on the domestic environment as well as Islamists such as Hezbollah, Lebanon and Al-Houthi Yemen , And Iraq can be seen.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic world
  • secularization
  • Islamic revolution
  • political Islam
  • Ayatollah Khamenei
بیانات حضرت آیت الله خامنهای دسترسی در: https://farsi.khamenei.ir
اخوان کاظمی، بهرام، (1385)، «عوامل پیدایی و پایایی سکولاریسم در جهان مسیحی»،  نشریه علمی دانش سیاسی، س 2،  ش 4، پاییز و زمستان، صص36-38.
اسپریگنز، توماس،(1380)، فهم نظریه‌های سیاسی، ترجمه فرهنگ رجائی، تهران: آگه.
اکبری، مریم، نادری، مهدی، (1398)، «لایه‌های فکری و نمودهای اجتماعی چالش سکولاریسم با اسلام تمدن گرا در جمهوری اسلامی»،  فصلنامه‌ جامعه شناسی سیاسی ایران، س 2، ش 1، بهار، صص29-47.
اکبری، مریم؛ نادری، مهدی، (1398)، «لایه‌های فکری و نمودهای اجتماعی چالش سکولاریسم با اسلام تمدن گرا در جمهوری اسلامی»، فصلنامه‌ جامعه شناسی سیاسی ایران، س 2، شه 5، بهار، صص29-49.
امامی، سید مجید، (1392)، «چارچوبی انتقادی برای سیاست‌پژوهشی مسئله حجاب در جمهوری اسلامی ایران؛ منطبق بر نظریه و الگوی عرفی‌شدن جامعه ایران»، اسلام و مطالعات اجتماعی، س 1، ش1، تابستان، صص115-135.
امیدی، مهدی،(1387)، « چالش‌های سکولاریستی و حیطه عمل حکومت اسلامی »، فصلنامه معرفت، ش 124، فروردین، صص23-36.
ایمانی، محمد تقی ؛  نوشادی، محمودرضا، (1390)، «تحلیل محتوای کیفی»، عیار پژوهش در علوم انسانی، س 3، ش 6، پاییز و زمستان، صص15-44.
پیربداقی، فاطمه، (1388)، «رویکردهای میرینگ در فرآیند تحلیل محتوای کیفی»، ماهنامه پیام پژوهش، س 9، ش 92، آذر، صص1-4.
جوادی آملی، عبدالله(1396)، نسبت دین و دنیا: بررسی و نقد نظریه سکولاریسم، قم: اسراء.
داوری، محمد، (1388)، «غلبة نگاه کارکردی به دین؛ عامل تقویت دین یا زمینه‌ساز عرفی شدن در جامعه ایران؟»، فصلنامه علمی - پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی، س 1، ش 2، پاییز و زمستان، صص167-198.
دورانت، ویلیام(1337)، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام، تهران: اقبال.
ذبیح‌زاده، علی نقی(1392)، «امام خمینی(ره) و اتخاذ رویکرد کلامی در به چالش کشیدن گفتمان سیاسی سکولار»، فصلنامه معرفت سیاسی، س 5، ش 1، بهار و تابستان، صص39-60.
رفیع پور، فرامرز،(1384)، تکنیک های خاص تحقیق در علوم اجتماعی، تهران : سهامی انتشار.
زرین کوب، عبدالحسین(1395)، کارنامه اسلام، تهران: امیر کبیر.
سروش، عبدالکریم، (1378)، بسط تجربه نبوی، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
سیدامامی، کاووس،(1386)، پژوهش در علوم سیاسی: رویکردهای اثبات گرا، تفسیری و انتقادی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع) و پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
شجاعی زند، علیرضا،(1385)، «مسیرهای محتمل در عرفی شدن ایران»، جامعه شناسی ایران، س 7 ، ش 1، بهار،صص30-56.
عابد جابری، محمد،(1398)، دموکراسی و حقوق بشر، تهران: مروارید.
عیوضی، محمدرحیم؛ و احمدوند، ولی‌محمد ،(1387). «دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) دربارة مبانی سکولاریسم». فصلنامه فرهنگ ارتباطات، س 10، ش 6، تابستان، صص101-118.
فرانکفورد، چاوا و دیوید، نچمیاس،(1381)، روش های پژوهش در علوم اجتماعی، ترجمه فاضل لاریجانی و رضا فاضلی، تهران: سروش.
قربانی، فاطمه؛ نادری، مهدی ، (1399)، «الزامات و موانع فکری ـ سیاسی سعادتمندی جامعه در دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای»، فصلنامه  جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، س 8، ش 16، بهار و تابستان، صص131-158.
کچوییان، حسین،(1384)، « سکولاریزم و حکومت دینی : بررسی انتقادی یک نظریه »، نشریه علوم سیاسی، س 8، ش 4، زمستان، صص27 -74. 
کوثری، مسعود،(1387)، «روش کیفی»، در: رهیافت و روش در علوم سیاسی، به اهتمام عباس منوچهری، تهران : سمت.
مریجی، شمس الله، (1384)، «پیشقراولان سکولاریسم در ایران»،  فصلنامه علوم سیاسی، س 8، ش 32، زمستان، 245-260.
مطهری، مرتضی(1385)، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران: صدرا.
موسوی خمینی، روح الله،(1373)، وصیت‌نامه سیاسی الهی امام خمینی ره، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
موسوی خمینی، روح الله،(1379)، حکومت اسلامی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
موسوی خمینی، روح الله،(1385)، صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی(ره)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی)ره.
موسوی خمینی، روح الله،(بیتا)، کشف اسرار، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
مومنی راد، اکبر،(1392)، «تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج»، فصلنامه اندازه گیری تربیتی، س 4، ش 14، زمستان، صص118-122.
میراحمدی، منصور، (1384)، «سکولاریسم اسلامی؛ امکان یا امتناع مفهومی»، رهیافت های سیاسی و بین المللی  ، س 2، ش7 ، پاییز و زمستان، صص165 -193.
نادری، مهدی، (1395)، «مدل نظری حیات طیبه به مثابه آرمان انقلاب اسلامی در اندیشه سیاسی حضرت آیت الله خامنه‌ای (بر اساس روش تئوری داده بنیاد)»،  پژوهشنامه انقلاب اسلامی، س 6، ش 20، پاییز، صص41-56.
هاشمی، سید احمد(1396)، «سکولاریسم»، دانشنامه جهان اسلام ، شماره 24 .
Mayring، philipp, (2000), "Qualitative content Analysis Forum"،Qualitative social Research ، Volume 1، No. 2 – June 2000
Taylor، Charles, (2007)، A Secular Age، Harvard University Press.