الگوی تغییر و تحول سیاسی ـ اجتماعی از منظر قرآن‌کریم؛ با نگرشی تطبیقی بر انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسنده

استاد‌یار گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اند‌یشة اسلامی

چکیده

به‌رغم همة تلاش‌های تاریخی انسان در شرق و غرب عالم، او همچنان به جامعة مطلوب دست نیافته و نیز، به تلاشی مؤثر در بازتولید الگوهای آسمانی منبعث از وحی برای درمان دردهای روز خویش نپرداخته است؛ ازاین‌رو، نوشتة حاضر در پی پاسخ به این مسئله است که: الگوهای تغییر و تحول سیاسی- اجتماعی از نظرگاه قرآن چیست؟ (سؤال). در الگوی قرآنی تغییر و تحول سیاسی- اجتماعی، با در نظر داشتن دو مبنای انسان‌شناختی اختیار، مسئولیت و سازکارهایی چون تلاش برای برپایی عدالت و جهاد، دگرگونی از درون انسان آغاز شده و با اصلاح در سطوح مختلف می‌تواند جامعة نامطلوب را به‌سوی جامعة مطلوب راهبری کند، آن‌سان که این تغییرات در دورة انقلاب اسلامی ایران و اندیشة سیاسی امام خمینی€ آغاز شده است. (فرضیه) در دنیای شتابنده و در حال دگرگونی، شناخت الگوهای تحول سیاسی- اجتماعی آن هم از منظر اندیشة سیاسی اسلام به ویژه قرآن کریم، پُراهمیت است. (هدف) در کلام خداوند، الگویی متفاوت و متمایز برای تحول سیاسی- اجتماعی وجود دارد که تلاش شده تا با روش تفسیر اجتهادی، به دست آید. (روش) ارائة الگوی تغییر و تحول سیاسی در قرآن که مبتنی بر عناصری چون اختیار انسانی، توانایی او بر تغییر، مسئول بودن در تحول سیاسی و همیشگی‌اش در برابر تغییر، جدید است. (یافته)

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Pattern of Sociopolitical Change from the Holy Quran’s Point of View with a Comparative Attitude to the Islamic Revolution of Iran

نویسنده [English]

  • Kazem Sayyed Bagheri
Assistance Professor of Politics Department, Islamic Research Institute for Culture and Thought.
چکیده [English]

Despite all historical efforts of man all over the world, he has not reached the desired community yet, and also has not dealt with an effective attempt in reproduction of divine patterns derived from revelation to treat his present day pains. Therefore, the present article seeks to answer this question: What is the pattern of sociopolitical change from the Holy Quran’s point of view? (Question) In the Holy Quran’s pattern of sociopolitical change, regarding the basis of anthropology of free will, responsibility and efforts to establish justice and jihad,the change starts from inside and with correction in different levels can lead the undesired community towards the desired one, as these changes started at the time of the Islamic Revolution of Iran and political thought of Imam Khomeini. (Hypothesis) In today’s hasty and changing world, identifying the patterns of sociopolitical change from the viewpoint of the political thought of Islam, especially the Holy Quran’s, is very important. (Objective) In the words of God, there is a different and distinguished pattern for sociopolitical change which has been tried to achieve using Ijtihadi method of interpretation (tafsir). (Methodology) Presenting the pattern of sociopolitical change in the Holy Quran which is based on elements such as man’s free will, his ability to change, his responsibility in political change and his constant responsibility in change is new. (Finding)

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • man
  • Sociopolitical Change
  • Islamic Revolution
  • Imam Khomeini
قرآن کریم.
ابن منظور (1405). لسان العرب، قم، نشر الادب الحوزه.
کوهن، استانفورد (1369). تئوری های انقلاب، ترجمة علی‌رضا طیّب، تهران، قومس.
اسکاچپول، تدا ( 1376). دولت‌ها و انقلاب‌های اجتماعی، ترجمة مجید رویین‌تن، تهران، سروش.
طباطبایی بروجردی، حسین (1380). جامع احادیث الشیعه، تهران، مطبعهْْ المساحه، ج18.
جانسون، چالمرز (1363). تحول انقلابی: بررسی نظریة پدیدة انقلاب، ترجمة حمیرا سیاسی، تهران، امیرکبیر.
حرّ عاملی، محمد بن حسن (1426). وسائل الشیعه، بیروت، دار الاحیاء.
حسینی شیرازی، سیدمحمد (1424). تقریب القرآن إلی الأذهان، بیروت، دارالعلوم.
دوورژه، موریس (1357). روش‌های علوم اجتماعی، ترجمة خسرو اسدی، تهران، امیرکبیر.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1373). المفردات فی غریب القرآن، تهران، المکتبهْْ المرتضویه.
سید رضی (1427). نهج‌البلاغهْْ، قم، دار الهجرهْْ للنشر.
سید قطب (1408). فی ظلال القرآن، بیروت، دارالشروق.
سیدباقری، سیدکاظم (1388). عدالت و آزادی در اندیشة سیاسی اسلام، در کتاب: درآمدی بر نظام سیاسی عدالت در اسلام، علی‌اکبر علیخانی و همکاران، تهران، پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
صدر، سیدمحمدباقر (1369). سنت‌های اجتماعی و فلسفة تاریخ در مکتب قرآن، ترجمة حسین منوچهری، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسّسهْْ النشر الإسلامی.
طبرسی، فضل بن‌حسن (1406). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه.
طوسی، محمد بن‌حسن (1422). التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمة شیخ آغابزرگ تهرانی، تحقیق احمد قصیر عاملی‏، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج1.
عمیدزنجانی، عباسعلی (1377). فقه سیاسی، تهران، امیرکبیر.
فاسی، علال فاسی (1977). الحرّیه، الرباط، مطبعهْْ الرساله.
عنایت، حمید (1377). بنیاد فلسفة سیاسی در غرب، تهران، نشر زمستان.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1421). العین، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
فضل‌الله، سیدمحمدحسین (1419). تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعهْْ والنشر.
روشه، گی (1366). تغییرات اجتماعی، ترجمة منصور وثوقی، تهران، نشر نی.
متقی هندی (1979). کنزالعمّال، بیروت، مؤسسهْْ الرساله.
مجلسی، محمدباقر (1392). بحارالانوار، تهران، المکتبهْْ الاسلامیه.
محمدی ری‌شهری، محمد (1369). میزان الحکمه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
مدرسی، سیدمحمدتقی‏ (1419). من هدی القرآن،تهران، دار محبی‌الحسین.
مشبکی، اصغر و تیمورنژاد، کاوه (1378). رویکرد راهبردی و عملیاتی به مدیریت تحول سازمانی، تهران، انتشارات هیئت.
مصطفوی، حسن (1375). التحقیق فی کلمات‌القرآن، تهران، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی.
مطهری، مرتضی (1375). اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران، صدرا.
ـــــــــ (1377). بیست گفتار، تهران، صدرا.
ـــــــــ (1372). جامعه و تاریخ، تهران، صدرا.
ـــــــــ (1373). حکمت‌ها و اندرزها، تهران، صدرا.
ـــــــــ (1370). فطرت، تهران، صدرا.
ـــــــــ (1375). پیرامون جمهوری اسلامی، تهران، صدرا.
ـــــــــ (1377). نهضت‏های اسلامی در صد سالة اخیر، تهران، صدرا.
ـــــــــ (1378). یادداشت‌های شهید مطهری، قم، صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1379). تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامی.
موسوی خمینی، سیدروح‌الله (1385). صحیفة امام، تهران، مؤسّسة تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.
ـــــــــ (1374). ولایت فقیه، تهران، مؤسّسة تنظیم و نشر آثار امام خمینیŠ.
وال، ژان‌آندره (1370). بحث در مابعدالطبیعه، ترجمة یحیی مهدوی، تهران، خوارزمی.